Nunha ocasión díxome o meu pai que tiña un amigo dedicado á costura de libros e que as luces que había na casa estaban espalladas coseríanlle e dar para que as encadernase. Tería entre 18 e 19 anos e escribía artigos de cando en vez no Ceo Claro. A luz era xa de terra, a pesar de que no título Zeruko hura e o prologo de Mikel Atxaga eran protectores. O agocho era tamén dos capuchinos. Elixabete, Pilar e Lurdes achegabámonos/achegabámosnos de cando en vez por todas as esquinas dos pobos vascos a Joxemari, Ermiñe, Mikel, Felix, Txema, Koldo, Balere e moitos máis.

Bixente facía portadas para ARGIA. Gustábanme as portadas. Eran imaxes poxadas, tenras, de humor. Cada cadro tiña algo de imprevisto. Presentíase a naturalidade de cada pintura e, ao mesmo tempo, un traballo tranquilo e coidado. Sen palabras, o cadro era unha imaxe poética impresionante, na que se vía o sentido da alegría levitándose sobre o sentido da realidade.

Magritte en San Sebastián e Villabona. A paisaxe e a xente. Víase a Bixente percorrer as rúas da cidade recollendo fragmentos de noite. Paseábase por camiños entre caseríos, recollendo ferramentas desaparecidas no bordo de campos e barrancos. Parecía un deses homes que van en coche pola ruta da costa e páiranse a mirar ao arco iris, que queda parado diante ou detrás do arco iris.

Non lembro unha data concreta e, ademais, tampouco sei si é posible marcala con datas concretas, porque ese tempo era un pouco inverosímil. A época 1975-1980 foi difícil para o público e a paisaxe. Entón dábannos moitísimas golpecitos. Todo parecía cambiar rapidamente e a longa noite, de pedra, parecía iluminarse lentamente. O día parecía longo e bulebule, e as noites eran aínda máis estrañas. Todo estaba na area, como escribiu Bernardo en Etiopía. Pouca certeza, moita ilusión e pouca certeza.

Incluso as barricadas se cruzaban polas rúas. Chegaba á política, á literatura, á música e á pintura. Acórdome de tapas que non eran as de Bixente, pintadas pola realidade implacable, como a nudez amoratada de Amparo. A ikurriña estaba prohibida, xa que se usaban tanto cor verde, vermello e branco como en disimulo. Os traballadores aínda entraban na fábrica co mono azul, como no século XIX. E todo o mundo quería facer algo contra a central nuclear de Lemoiz, polo menos cuspir. A maioría dos mozos estabamos dispostos a meter a pata de forma que nunca puidésemos saír, en todo, no amor, na política ou en calquera outra adicción. Todo era anti-relixioso, anti-capitalista, anti-patriótico e revolucionario. A maioría das cousas interesantes eran perigosas, xa que podían acabar no cuartel da Garda Civil.

E así, unha semana despois, a pel de Bixente chegaba como un resumo do tempo. Semana tras semana, inesperada, incrible, fermosa era a portada de Bixente. Tranquilas escenas, porque nesa calma algo estaba a piques de suceder co aire. Os cadros separábanse por completo das fáciles explicacións como dos museos. Unha iconografía sospeitosa, porque provocaba desconfianza cara á realidade.

Unha vez coñecino persoalmente, no agocho capuchino da revista. Non era ambicioso. En voz baixa, máis que falar, escoitaba. Víase que tanto na pintura como noutras ocasións buscaba. Tiña tamén un sentido do humor e ría humildemente, coma se primeiro tivese que facer algo en por si para facelo libre e amistosamente. Estaba con el e, con aquela humildade, parecía coma se sairía dun daqueles cadros. Unha figura fóra de lugar, buscando a liberdade, contra a necesidade de existir, buscando posibilidades de existir.

O meu pai, que tiña un amigo de libreiros, díxome que os ía a coser por ARGIA, que estaban repartidos pola casa, para gardar os meus artigos. Os meus artigos non me importaban, pero díxenlle que si, pensando que neles podería haber unha expresión da tempada. Chegaron por uns días revistas con dous ou tres libros cocidos. Pero faltaban as portadas dos ARGIA. O xastre, coa súa cor e o seu brillante papel, parecíanlle diferentes e non confeccionara máis que follas de papel branco e negro. Recordo, papá, aguantando a miña protesta, onde estaban as cascas de cores, que as peles eran indispensables, que as portadas eran o máis importante, que se perderían no taller de coser de libros ou nalgún vertedoiro. O pai foi ao día seguinte a casa do seu amigo e trouxo con alegría todas as superficies soltas.

Era importante recuperalas. Porque no momento tranquilo das portadas resumíase o tempo, o tempo pasado, o tempo presente e o tempo futuro, co devandito e o silenciado, co ocorrido e co que non sucedeu. E velaquí que de novo as portadas chegaron a través do tempo, coma se fosen portas que puidesen abrirse. Espectaculares imaxes poéticas, cousas reais convertidas en imaxes e fantasías que perduran co desexo de devir real. Ben cosido o libro, que o modisto esqueceu os textos nesta ocasión, a ver si o tempo que se ve e sente –o pasado do presente, o presente do pasado e o futuro do pasado– vese e sente nas portadas de Bixente.