De cando en vez chégannos noticias sobre a corrupción política. De cando en vez, difúndense indicios e sospeitas de corrupción e fraude, normalmente vinculados á actividade política. Neses momentos os cidadáns nos enfurecemos moito e cuestionamos toda a contorna política.

Está ben discutilo todo e querer ir á orixe deste problema. Este exercicio, ademais de interesante, pode achegar solucións democráticas. O que estamos a debater na liña da corrupción política é a propia democracia. Ou, mellor dito, falta de democracia. Ou o fracaso do control das institucións democráticas. Talvez póñase en cuestión como articular unha sociedade democrática, como canalizar a participación da cidadanía e, por último, como controlar eses medios.

A cidadanía ten dereito a participar nos asuntos públicos, directamente ou a través dos seus representantes. Está claro que o noso sistema elixiu a representación política e en ningún caso a participación directa. Así mesmo, esta representación depositouse nos partidos políticos a través dun sistema pecho.

No Estado español, o sistema democrático é o sistema dos partidos políticos. Un sistema rigoroso e pecho onde a participación da cidadanía é escasa, a vida política está burocratizada e a actividade política está a profesionalizarse. É verdade que ao saír dunha ditadura era importante reforzar as estruturas políticas, pero tamén é certo que calquera estrutura ten que ser sometida a un control democrático. España necesitaba aos partidos políticos para consolidar unha democracia mínima e homologar ao Estado. Pero hoxe esa solución converteuse nunha gran carga: o sistema dos partidos políticos, tal e como está estruturado, pasou dunha solución a un problema.

Este é o sistema que se organizou. A isto hai que engadir a “práctica” diaria dos partidos e a falta de control institucional.Os
partidos en xeral hanse burocratizado, xa non son medios, senón obxectivos. Os partidos teñen unha vida propia, aglutinan moitos e grandes intereses e, ao final, son suxeitos independentes da cidadanía.

Esta maquinaria dos partidos non é fácil de satisfacer. Os partidos necesitan campañas para gañar as eleccións e esas campañas necesitan un gran apoio económico. O máis grave é que os ingresos e gastos dos partidos non están suxeitos a un control efectivo, xa que, aínda que algunhas das entidades previstas polo sistema, como o Tribunal de Contas e a Xunta Electoral, carecen de capacidade suficiente para iso. E que dicir do control dos tribunais ordinarios? Pois que participan só cando se trata dun delito de corrupción, e este tamén de forma moi limitada e sen medios especiais.

Si fixámonos detidamente no problema da corrupción política podemos concluír que, na maioría dos casos, está ligado aos gastos dos partidos, que moitas veces ten que ver directamente coas decisións que se toman en materia urbanística en diferentes institucións e, por último, este problema revélase xeralmente porque algún compañeiro de partido quixo buscar o seu propio beneficio persoal. É dicir, acéptanse este tipo de condutas dentro do partido se o beneficiario é o partido, aínda que isto tamén é absolutamente inaceptable, porque o partido e a sociedade non son o mesmo e eses beneficios non son para a cidadanía en absoluto.

Efectivamente, o dereito a participar nos asuntos públicos para acabar coa corrupción ten que exercerse doutra maneira. É imprescindible e posible.