Pasou o 12 de XANEIRO e despois de ver, escoitar e ler, convén sacar algunhas conclusións. Velaquí tres:

1) Para que a situación do presos empezo a resolverse, é imprescindible que se realicen mobilizacións xigantes. Ademais de demostrar a sensibilidade que hai na sociedade vasca cara ao tema, afloran con forza un grave problema que hai que resolver.

O lehendakari, Urkullu, vai pedir a Mariano Rajoy cambios na política penal de Euskadi. O lehendakari tamén se referiu ao respecto, pero subliñar que na manifestación houbo 100.000 cidadáns e non 3.000.000 –aínda que sexa para dicir respecto a todos– é o mellor exemplo de respecto. O pp, por exemplo, subliñou que da manifestación do ano pasado sobre un millón e medio de persoas na Diada, quedaron en casa un millón máis.

2) O dos presos debe resolverse no contexto do proceso de paz e, por encima das disputas, PNV e EH Bildu deben chegar a un acordo mínimo neste tema. Ou vai ser EH Bildu e o PSE o primeiro en logralo? Non pasou tanto pola fumareda da mesa de Loiola. Poderíase explicar que cambiou desde entón até agora para que non se repitan espazos de diálogo, que é o mesmo? Si os que participaron como inimigos nas guerras máis violentas son capaces de chegar a acordos, como non vai se é posible conseguir aquí o mesmo? Non pode haber esquecemento nin vinganza, pero entre estes dous conceptos hai marxe para a negociación. Que hai que cumprir a lei española? Que remedio con 600 prisioneiros! E, con todo, aí tamén hai marxe de solución.

Aínda que sexa por razóns distintas, e no caso da II. Como gran vencedor da Guerra Mundial, Estados Unidos e Rusia tiñan claro que tiñan que axudar a Alemaña a levantarse. E así se fixo, pero o desexo de vencer, a desconfianza e o medo leváronlle a afianzar a división e a guerra fría de Alemaña durante 40 anos. Non hai máis que mirar a Irlanda para ver que os procesos de paz son longos, pero necesitan un comezo, porque pola contra algúns temas conxelaranse, arranxaranse mal e a sociedade vasca pagará durante anos.

3) ETA non é o problema máis grande na actualidade, pero si o máis visible e útil, o máis manipulable: A lema “Ata que ETA desapareza non haberá movemento” é a testemuña máis significativa diso. "E non o é doutra maneira", engadiu o ministro de Xustiza do pp, Alberto Ruiz-Gallardón, pero "iso non é tan crible".

Aínda que mañá ETA entregase e disolvese as armas, os presos non empezarían a saír á rúa. Pero todo indica que, para avanzar no proceso de paz e para que o tema dos presos póñase en vías de solución, a organización armada ten que dar eses pasos dituela.Dagoeneko, non hai nada que perder neses pasos, todo o que está a mirar cara a adiante é para gañar.

A través de pasos unilaterais, a esquerda abertzale ha demostrado a súa capacidade de adaptación á realidade. Estes poden ser os últimos cartuchos de ETA máis sólidos, mellor usalos antes de que sexa demasiado tarde. Dificilmente pasará outro ano igual.