Hai uns anos vivía en Londres e non podo lembrar o seu nome, así que coñecín a un escritor inglés que vou chamar John, na vella terraza da mítica cova de café Os Farois, en Granada. Era vinte e cinco anos maior que eu, calvo, cun nariz que lembraba o pico dun necio e publicara xa varios libros.

Cando o amigo común que nos presentou anuncioume como escritor, John preguntoume por que, cando e onde escribía. Non lembro que levaba comigo na mesa da terraza o caderno pequeno e o bolígrafo de costume, pero é posible que sexa así, porque lembro perfectamente a frase categórica que lanzou, coa autoridade que lle daba a idade e a experiencia: “Non podo entender aos escritores que escriben en cafetarías. Non se pode escribir unha boa novela nese lugar”. Como John era un novelista, non dubido que tiña o coñecemento de autores que brillaban nos cafés literarios esparexidos polo mundo, máis que suficiente.

Son decenas as cafetarías míticas que acolleron a escritores famosos por todo o mundo. Por pór só exemplos de dúas cidades, podo citar ao Café Tortoni de Buenos Aires, no que se reunían Afonsina Estorni, Juana de Ibarbourou ou José Luís Borges, ou os soados e estudados Deux Magots e Café de Flore de París, dos que pasou un gran escritor. Quizá John vivía coa sensación de que noutro tempo era mellor e, aínda que recoñecese a gloria dos pasados, non estaba en favor dos escritores cafeteros de hoxe, porque lle parecía que o destes era alférez, si, polo menos, comparado cos escritores serios da casa.

Pasei moitas horas nos cafés, a consecuencia da miña resolución de escribir, enchendo os cadernos pequenos de cadros, sucedendo o que suceda. O meu progreso polo esforzo foi peor nas tabernas, porque os que escribín baixo os efectos do alcol conducen á aspereza, no meu caso, sempre, pouco despois de espertar da gloria.

Hai anos que non escribo nos cafés. Novos temas de escritor volverán ocupar o meu lugar. A través del imaxínome a segunda cunca de café sen diñeiro, recollendo a culler e lamiéndola, uns, absorbidos pola literatura, as ideas da literatura, outros, convertidos en poetas os primeiros e poemas os segundos. Ámoas cando se internan en si mesmas. Sen querer facer apología do illamento literario e sen querer durmirse na anestesia da bohemia, e sen pretender pór o traballo por encima de nada nin por baixo de nada, encántame a súa actividade, convertida nunha actividade privada pública de procura. O zumbido dos cafés pode ser para algún un rumor repleto de distraccións interminables, pero tamén hai quen se animan ante a publicidade das terrazas, coma se estivesen envelenadas pola caída da vida.

Cando John coñeceume na terraza dOs Farois, levou algo meu con el e non foi exactamente a aprobación da súa afirmación. En canto ouviu o meu nome euskaldun, decidiu porlle Iratxe á protagonista da novela que estaba a escribir e declaroume así. Lamento non acordarme do seu apelido, que polo momento me impide obter unha novela co meu protagonista, aínda que seguro que algún día a atoparei. O máis interesante é que o prestamo do meu nome puxo de manifesto que as cafetarías e terrazas son dunha ou outra maneira útiles tanto para a literatura como para a literatura e para os autores literarios.