Lobo ou home?

Iso está moi ben –dirache o comensal que che escoita atentamente–, pero como podes persuadir á quenlla para que non se coman as raias? Homo homini lupus di a expresión latina (o home é lobo para o home) e moitos xustifican así o canibalismo económico actual como veneración do egoísmo na espiral xenética.

Felber céntrase en varias investigacións que elevan esta crenza, entre elas a do neurobiólogo Joachim Bauer. Segundo Bauer, cando Darwin creou a teoría da evolución, reflectiu a sociedade capitalista inglesa do século XIX, pero en ningún caso pódese dicir que os seres humanos sexamos xeneticamente egoístas. Pola contra, Bauer afirma que a mellor forma de adaptarse á contorna é cooperar, incluso biológicamente. Ao parecer, cando os seres humanos entendémonos, o cerebro percibe un estímulo e comeza a fluír hormonal para facernos sentir ben.

En definitiva, a cooperación, en lugar de competir entre empresas, sería a forma máis natural e eficaz de aumentar o benestar de toda a sociedade.

Para conseguilo, a receita de GOE non ten un misterio especial: produciríase unha etiquetaxe gradual nos produtos (vermello, amarelo, verde) cos resultados das auditorías para que os compradores poidan premiar ou sancionar ás empresas; as empresas que obteñen bos balances obterían bonificacións ou axudas públicas, créditos máis baratos, preferencia en contratación e programas de investigación… Desta maneira, o obxectivo da empresa xa non sería un beneficio económico, senón unha actividade para o ben común.

No momento no que estamos a escribir esta frase, 856 empresas, 58 políticos, 147 organizacións e 2.877 persoas apoiaron o movemento económico para o ben común. Moitos deles fixeron, ademais, un balance satisfactorio, e non son, nin moito menos, mediocres. Hai aseguradoras, produtoras de cervexa, bancos, panadarías, amuebladoras… Moitas delas dan a necesidade por centos de traballadores e teñen miles de clientes.

Na empresa exipcia Sekem, por exemplo, traballan 1.850 traballadores, que foron liberados dos seus transbordos. Coa agricultura biodinámica, Ibrahim Abouleishek Sekem xurdiu en 1977 para combater o deserto e a pobreza das súas xentes. As empresas desta cooperativa utilizan recursos ecolóxicos para producir zumes, especias e medicamentos fito, entre outros. Tamén se deron pasos no comercio xusto e na participación dos socios; cos seus beneficios construíronse gardarías e universidades para aprender que é a sustentabilidade.

A idea do ben común tamén se estendeu en varios países do Estado español e en Sudamérica, sobre todo desde que en xuño se publicase a versión en castelán (A economía do ben común). Entre os patrocinadores atópanse unha ducia de pequenas empresas do País Vasco e creáronse grupos de reflexión –en Bilbao e Donostia-San Sebastián (ver entrevista no cadro superior)–. Precisamente, este libro en castelán lembra á experiencia de MCC, que nalgúns ámbitos comparte coa economía do ben común.

“O movemento é imparable e só el está a crecer”, afirman os defensores do GOE. Certamente, o proxecto é máis subversivo que algunhas simples etiquetaxes e estímulos. Non saíu da economía de mercado, pero si recolle medidas para darlle a volta á mesma. En definitiva, chegariamos aos vinte e dous, cando o “pobo soberano” establecese nunha convención unhas leis que beneficiasen a todos, creando unha especie de “constitución económica”.

Con todo, a besta capitalista ha sacado rapidamente as garras e non foron poucos as puñadas que lanzaron contra Felber en varios medios: anarkomarxista, adolescente, poto de esquerda... Para outros moitos, tan fácil como que o olmo déalles trigo é facer realidade ese soño da economía. Paso demasiado grande.

“Debemos utilizar a estratexia dos pasos de Ipotx –di o austríaco nos seus discursos–, fagamos o que poidamos. Non empecemos co Banco Santander, nin coa Unión Europea. Empecemos cos emprendedores de Muro d’Alcoi”.

Muro d’Alcoi, municipio polo ben común

Situado ás saias dos primeiros montes que o Mediterráneo observa en Valencia, Muro d’Alcoi é un pobo de esquerdas de 9.000 habitantes –o Bloc Nacionalista Valenciá gañou as últimas catro eleccións municipais–. Nela realizouse un experimento que pode enmarcarse na economía para o ben común: Por iniciativa de Joan Cascante, propietario da adega Celler a Muntanya, hai uns anos púxose en marcha o proxecto do viño Microvinya.

Antes da enfermidade de Filoxera, todo o contorno dos arredores víase debuxado con viñedos. Cando Cascant e os seus socios empezaron a facer viño, dirixíronse aos propietarios das pequenas parcelas de viñedo abandonadas. Así, conseguiron un triplo obxectivo: por unha banda, restaurar os viñedos e dignificar a vida dos viticultores; por outro, producir un viño de éxito con variedades locais; e por último, agrupar aos grupos sociais e culturais de Muro d’Alcoi en torno ao proxecto.

O viño Microvinya elabórase con uva de 28 minifundios e ten o seu propio selo. Os viños comercializados neste selo deben cumprir unha serie de requisitos: gañar en compensación polo traballo realizado polo agricultor; obter a uva dos seus viñedos e non danar o medio ambiente; que a adega estea arraigada na contorna; e deseñar a promoción respectando a cultura dos seus pobos.

Esta nova visión do coidado do viñedo supuxo unha pequena revolución no pobo. Os viñedos comezaron a recuperarse e terminaron todos os anos organizando xornadas de sustentabilidade, falando do decrecimiento e apoiando a economía para o ben común. Muro D’Alcoi proclamouse municipio polo ben de todos.

Tamén en Austria, Baviera, Tirol do Sur e Suíza, varios municipios anunciaron a través da súa páxina web que tamén participará na economía do ben común. Un municipio deste tipo ten unha serie de requisitos, entre eles, facer un balance de beneficio común na administración pública municipal e adoptar medidas para que as empresas subcontratistas e o resto de empresas do municipio realicen devandito balance. En Viena, por exemplo, está a estudarse que as empresas con este balance teñan preferencia cando o Concello realiza as súas compras.

En Euskal Herria temos municipios que apostan pola xeración de lixo cero e o proxecto da moeda vasca para fomentar o comercio de proximidade, temos pobos que viven en auzolan, barrios que se autogestionan, comarcas cunha gran experiencia en economía social e cooperativa... Cal será o primeiro en animar ao club polo ben de todos?