Fago os traballos de vinagre todo o ano en tempada de mazá. O meu vinagre é de mazás e de sidra. Cando a botella é de mazá e a barrica de vinagre, engada a súa mosto. Gústame tan pouco como un amigo resincherado o vinagre demasiado picante, a amargura ou a amargura de mel. A sidra amargada e o doce mosto da mazá, unha mestura axeitada. Herbas, flores... O vinagre deste ano fareino con dous froitos inmellorables que temos en casa: os picos vermellos (Ficus carica) e os mizpirs (Mespilus germanica).

O outro día, no caserío Etxeta de Aia, estivemos a falar da anchoa que se asou no asado que fai o maior Balentin, o mellor do mundo, entre os que nos xuntamos para comer. Joxe, o fillo da casa, dixo que enchemos as barricas de mazás con mosto de mazá e dixo que “teremos os deberes”. Mertxe, de Oliden, dixo: “Neste mundo fanse dúas cousas despois da morte: a persoa –que se ouve despois da morte: si o bo é húngaro...– e a mizpira, que non se goza ata que podreza”. Mª Anxos de Olaso lembrou como levaban as mazás á feira cos Mizpirs. A maneira de recoller e recoller esas mazás que nos farán florecer o inverno tivo moito tempo. Patxi do caserío Iruretaaundi de Iruretaaundi, no val de Iruretaegia, á beira de Aia, explicounos moi ben o seu traballo infantil: “Coser a parte inferior duns grandes pantalóns vellos para polos e embutirlos nas pernas e suxeitalos polo ombreiro con correas ou cordas. Rubir pola árbore, coller as mazás e metelas nos pantalóns. Encher os pantalóns de mazás, baixar lentamente e, un a un, ás cestas. Os cabaleiros andan dun lado a outro. Alí, na bufarda, sobre un pouco de heno, estendíase un a un. Sempre ao alto. Mazás sempre unha a unha e deixando doces, sen tirar. Deus meu! Si ao baleirar as cestas ouvíase ruído de tarros! Haberá que estar guapo!”. Errezilak, Urtiak, Mendiola, Intxaustia... tardes mazás, duras e axeitadas para recoller. En Saldias, Eneko e Markel ensináronme o outro día no Gamiocha de Arizkun que se chaman “Egon sagak”. A nosa avoa Joxepa de Aizpuru, en Zubieta (Gipuzkoa) di que o seu fillo Jexuxmari chamáballes “mazás de arado”. Coñecendo a importancia histórica da mazá, a expresión “encher os pantalóns” virá da mazá chea...