Bada oraindik zer aldarrikatu
1973an Donibane Lohizunen Udako Ikastaroak antolatu ziren. Uda hura izan zen Udako Euskal Unibertsitatearen sorrera. Helburu argia zuen: Euskal Unibertsitatea sortzea. Unibertsitatearen eta euskararen paisajeak asko aldatu dira, onerako, baina Euskal Unibertsitaterik ez dago. Xedeak hor segitzen du.
Duela 40 urte, dena edo gehiena egiteko zegoen. Unibertsitate publiko bateraturik ez zegoen Euskal Herrian, fakultate solteak, eta gehienak pribatuak baizik. Askok igarotzen zituzten urteak kanpoko campusetan ikasten. Euskararen eskaintzari dagokionez, desertua nagusi. Eduki akademikoak euskaraz lantzerik zegoenik ere, batek baino gehiagok jarri zuen zalantzan. Historia, Biologia, Medikuntza... euskaraz irakatsi? Gaur egun galdera zozoa dirudi, baina duela 40 urte ez.
1973an Udako Ikastaroekin jarri zen abian UEU, eta urteen poderioz, uda sasoiko hamabost eguneko ikastaro haiek garapen handia izan dute. Gaur egun ere mantentzen diren bi xedeak zituzten orduan. Bata, Euskal Unibertsitatea sortzeko beharra aldarrikatzea eta horretan eragile izatea. Bestea, euskara eta unibertsitatea lotzeko ahalegin errealak egitea. Alegia, euskal komunitate zientifikoa sakabanatuta zegoen Euskal Herriko hainbat fakultatetan eta atzerriko unibertsitateetan. Ikasle eta irakasle euskaldunak nolabait biltzeko modua egin behar zen, eta lan hori UEUk egin zezakeen. UEU topagune izateaz gain ekoizle izango zen, hau da, unibertsitate gaiak ekoitziko zituen euskaraz eta komunitate zientifikoaren eta oro har gizartearen esku jarriko zituen.
Zer da Euskal Unibertsitatea? Nolakoa behar zuen izan? Mikel Aizpururi galdetu diogu, UEUko zuzendari izan zenari (1996-2000) eta Udako Euskal Unibertsitatea euskal kulturgintzan liburua idatzi duenari: “Beti egon da iritzi desberdintasuna. Garai batean eskari zabalduena zen unibertsitate publikoa behar zela. EHU sortu zen eta horren harira iritzi diferenteak mahai gainean zeuden. Publikoa izan behar zuela garbi zegoen, baina batzuen ustez, horrez gain Hego Euskal Herriko lau probintziak hartu behar zituen. UEUren ekarpena zen euskaraz izan behar zuela. Gainera, Frantziako eta Espainiako irakaskuntza ereduaz bestelakoa irudikatzen zen”. Publikotasuna, lurraldetasuna, euskara eta irakaskuntza eredua; horiek ziren unibertsitatea sortzeko ardatz nagusiak. Aizpuruk dioenez, EHU sortuta, unibertsitate berritzailearen eta euskaldunaren aldeko erreferentzia bakar geratu zen UEU. EHUren bidez, kanpoan zebilen irakasle eta ikasle asko itzuli zen, eta bestalde, euskara gerorako utzi zuen erakunde publikoak.
Euskal Unibertsitatea, nolakoa?
Horiek duela hamarkada batzuetako kontuak dira. Ibilbidea luzea izan da eta Euskal Unibertsitateak formulazio ugari izan du. Mikel Aizpuruk aldarrikapen horren inguruan dagoen pultsua honela laburbildu du: “Batzuen ustez, Euskal Unibertsitateak euskaraz lana egiten duten unibertsitarioen bilgune izan behar du, eta beste batzuen ustez, unibertsitate berria egin behar da, publikoa eta titulu ofizialak emango dituena. UEUk bigarrena defendatzen du, baina egitea zaila da, baliabideak mugatuak dira eta egindako ahaleginek ez dute emaitza onik lortu”. Azken saiakera 2010-211 ikasturterako egin zen. Euskal Unibertsitatearen aldeko Fundazioak (AEK, EKT, Elkar Fundazioa, Euskal Herriko Ikastolen Konfederazioa, Ipar Hegoa Fundazioa, Kontseilua, Nazio Eztabaida Gunea eta UEU) ikasturte hartan Tolosan zortzi titulazio abian jarriko zituela iragarri zuen. Ez zen hala gertatu eta oraingoz bide hori etenda dago. Karmele Artetxek, UEUko gaur egungo zuzendariak, hala esan digu: “Nahiz eta bokazioa unibertsitate publikoa egitea izan, lege zirrikituak bilatzeko unibertsitate txiki pribatua egitea da joera. Unibertsitatearen sorreraren proposamena parlamentura eraman behar zen, baina ez gara heldu hori egitera. Titulazioak prest daude, baina bestelako lanak egin behar dira”.
Eusko Jaurlaritzaren aitortzarik gabe
180.000 euroko diru-laguntza kendu dio aurten Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak UEUri. Ez da edozein modutako diru-laguntza, zuzeneko partida osoa zen, izenduna. Artetxeren ustez, bi gauza esan nahi ditu laguntzarik gabe gelditu izanak: “Gure biziraupenerako ezinbestekoa zena kendu digute, UEUren azpiegiturari eragiten baitio eta erakundearen ekarpena, ibilbidea, aitortzarik gabe uzten du. Hemendik aurrera egitasmo zehatzak aurkeztu behar ditugu Jaurlaritzaren eta diputazioen deialdietara, baina ez dugu izango 1998an Jaurlaritzatik lortu genuen aitortza”. Laguntza desagertzeak UEUn izan duen eragina agerikoa da. Iruñeko eta Baionako egoitzetan lanean ari ziren langile banaren kontratuak etenda geratu dira, eta Eibarko eta Bilboko egoitzetako 18 langile ingururen kontratuetan murrizketak eta Lan Erregulazio Espedienteak aplikatu dituzte. Murrizketek lan erritmoan eragiterik ez dute nahi, ordea. Baionako eta Iruñeko egoitzak mantendu egingo dituzte eta hango bazkideen bidez (UEUk 1.200 inguru ditu) jarduerei jarraipena eman nahi diete.
Baionan, Eibarren eta Iruñean egingo dira UEUko ikastaroak, ekainaren 26an hasi eta uztailaren 27ra arte. Gaiak, beti bezala, ugari eta askotarikoak: kalamua, Txillardegi, ETBren 30 urteak, sexologia, haur psikologia, robotika... Ondoko lerroetan historiografia feministari buruzkoa eta bioeraikuntza ikastaroa aurkeztuko dizkizuegu.
UEUk Gite-Ipesekin (Gizarte Ikerketarako Talde Eragilea) elkarlanean antolatu du Euskal emakumeen historia osatzen ikastaroa. Eibarren izango da uztailaren 9an eta 10ean. Gite-Ipesek Euskal Herriko emakumeen historiaz pare bat liburu argitaratuak ditu, arrakasta dutenak. Kontua da, liburuok jasotzen dituzten eduki berrienak 1990eko hamarkadakoak direla. Azken bi hamarkadatan zein ikerketa egin diren, alegia, historiografia feministak Euskal Herrian zein pauso eman dituen jakiteko garaia dela pentsatu du Gite-Ipesek. Besteak beste, ikastaroa baliatu nahi dute horretarako.
Bost hizlari izango dira eta bakoitzak bere ikerketen ildoak azalduko ditu: Anuntxi Arana (Sexismoa, gaitz zahar eta iraunkorra), Marikita Tambourin (Emazteak euskal eremuan: Ipar Euskal Herrian), Anne-Marie Lagarde (Sexuen arteko simetria euskal jendartean), Oihane Valero (Emakumeak eta lana: aldaketak eta ekarpenak) eta Amaia Andrieu (Euskal feminismoaren bilakaera. Emakumeen antolaketa eta borrokak). Antolatzaileen asmoa hizlariek eta ikastaroko parte-hartzaileek jakingaiak elkarbanatzea eta eztabaidatzea da; ikasleak ere halakoak espero dituzte: euskal emakumeen historia lantzen ari direnak edo landuko dutenak.
Historiografia feminista landuko dute eta hala azaldu digu Haizea Belza Gite-Ipeseko koordinatzaileak: “Gure asmoa ez da emakumeak non zeuden, zein lan egiten zuten besterik gabe kontatzea, hau da, emakumeen egunerokoaren deskribapena egitea. Emakumeek bizirauteko estrategiak garatu dituzte historian zehar eta guk horien zergatiak aurkitu nahi ditugu. Emakumeen historia deskribatze hutsa egiten baduzu, ez dakizu adibidez zergatik emakumeak etxean egiten zuen lan eta ez hainbeste industrian”.
Natura eta gu izorratu gabe eraiki
Bioeraikuntza eta geobiologia: bizitzeko eraiki ikastaroa uztailaren 11n eta 12an Eibarren eskainiko dute. Inhar Agirrezabal Saenz de Santamaria izango da irakasleetako bat, Arkitekturako eta Bioeraikuntza masterreko ikaslea. Agirrezabalek badaki nolako eraikuntza estiloa ez duen gogoko, gaur egunekoak baino arkitektura eta eraikuntza prozesu zentzuzkoagoak aldarrikatzen ditu. UEUko ikastaroan horixe nahi dute egin, bioeraikuntzaren oinarri nagusiak azaldu, parte-hartzaileak bioeraikuntzaren onurez jabe daitezen. Ez da ikastaro arras zientifikoa izango, edozein herritarrentzako modukoa prestatu dute. Bioeraikuntzaren aldekoen ustez, oraingo arkitektura eta eraikuntza moduak munduarekiko eta gizakiarekiko harremana eteten du. Azken urteotan eraikuntza, Agirrezabalen ustez, irizpide ekonomikoak kontuan hartuta egin da eta ondorioz benetako erabiltzaileak eta helburuak zein diren ahaztu egin zaigu. Bioeraikuntzak beste begi batzuekin begiratzeko aukera ematen du, alegia, “etxebizitzak gure hirugarren azala direla ulertzea”. Bioeraikuntzak arreta berezia jartzen die munduaren eta gizakiaren osasunari. Agirrezabali, eraikuntza ulertzeko bi kontzepuen arteko aldea adibideen bidez azaltzeko eskatu diogu. Espainiako Estatuak kontsumitzen duen energiaren %40 ohiko eraikuntzak xahutzen du, adibidez. Eraikuntza prozesua abian denean etengabe zulatzen ari dira harrobiak eta dena amaitzen denean berriz, zabortegiak hondakinez beteta geratzen dira. Garai bateko baserriaren adibidea jarri du Agirrezabalek, baserria erortzen zenean hango piezak berriz erabiltzen ziren baserri berria jasotzeko. Gaur egun ezinezkoa da horrelako zerbait egitea.
Gaur egungo eraikuntza moldeak nola gizakiaren premietatik urrun dabiltzan ikusteko, gure osasunarentzat kaltegarriak diren bideak aipatu ditu Agirrezabalek. Esate baterako, hotzetik, berotik edo hezetasunetik isolatzeko material oso onak erabiltzen dira; beste kontu bat da hormetatik arnasten dugun hori osasuntsua den. Eraikinetako fatxadak aluminioarekin ixtea ohikoa da, eta material hori toxikoa da. Hormak margotzeko erabiltzen diren pinturak ere, askotan, toxikoak dira. Kotoizko elastikoa jantzi beharrean larruazalaren gainean zira jantzita ibiltzea bezalakoa dela dio irakasleak.
Ikastaroan, bestalde, geobiologiari tartea egingo diote. Jakintza arlo horrek bizitzaren eta Lurraren eremu fisikokimikoaren arteko elkarrekintza aztertzen ditu. Gaur egun, arreta handia bereganatzen du eremu elektromagnetikoak, esaten baita gizakiari, dituen gaixotasun batzuk inguruneak sortzen dizkiola. Eztabaida eragiten duten gaiak jorratuko dituzte, besteak beste, wifi sareen eragina.
O camiño faise paso a paso, e hai un tempo aprendín que parece feito polo principio. Pero a xente tamén quere aprender a encher esa frase de contido. Só non podemos conseguir nada, quizá axiña que como comecemos. Incluso a gran afluencia de xente pode complicar a... [+]
Non actuou correctamente, había que tomar medidas, si non, non aprendemos. Ao parecer, non se daba conta do impacto do que fixera, seguía normal, ás veces cun aspecto máis feliz que os que lle rodeaban. Ademais, fala demasiado alto, iso non lle gusta a ninguén. Como as... [+]
Hezkuntza Sailak ez ei du ulertzen publikoko langileak zergatik joan garen grebara. LAB sindikatuari galdetzea dauka. Sindikatu horrek akordioa sinatu zuen sailarekin, 2023ko apirilean. Urte bi geroago grebara deitu dute haiek ere, aurrekoetan ez bezala, Hezkuntza Sailak... [+]
Aurretik bistaz ezagutzen banuen ere, musikaren munduak hurbildu gaitu Julen Goldarazena eta biok. Segituan ezagutu nuen Flako Chill Mafiak erakusten zuen irudi horretatik harago eta horrek baldintzatu dizkit, hein handi batean, proiektuarekiko harremana eta iritzia. Lauzpabost... [+]
Profesor de Historia en homenaxe a un ex compañeiro que acaba de xubilarse. Bravo e máis bravo!
As leis educativas subliñan a importancia de fomentar o pensamento crítico no alumnado. Pero o claustro de profesores, nun tempo un espazo de debate de ideas e contraste de... [+]
A democracia liberal nos países occidentais parécese cada vez máis a unha democracia minimalista. O núcleo da definición sería que se respectan os cambios de goberno nas eleccións. A esta variante autoritaria, os politólogos Levitsky e Way chamárono autoritarismo... [+]
Vietnam, 1965eko otsailaren 7a. AEBetako aire-armadak lehenengoz napalma erabili zuen biztanleria zibilaren kontra. Ez zen gasolina gelatinatsua erabiltzen zen lehen aldia. Bigarren Mundu Gerran hasi ziren bonbekin batera jaurtitzen eta, Vietnamen bertan, Indotxinako... [+]
Mentres escribía esta columna, tiven que cambiar o tema, porque a miña atención se viu afectada polos aranceis de Trump. Necesitaredes poucas explicacións, é novo en todos os sitios, impuxo aos produtos chineses un 10% e aos produtos canadenses e mexicanos un 25%. O que... [+]
Esta cuña que o anuncio de substitución da bañeira por unha ducha en Euskadi Irratia anima xa ás obras no baño de casa. Anúnciase unha obra sinxela, un pequeno investimento e un gran cambio. Modificáronse as tendencias dos sanitarios nos aseos e estendeuse de forma oral a... [+]