Desde a creación do primeiro grupo vasco de rap, o Selektah Kolektiboa, hai doce anos, custou moito formar un grupo de euskaldunes. Con todo, o rap seguiu o seu camiño e a emisora Info 7, recentemente, decidiu recoller a colleita que se está expandindo e recollela no bote do disco Rap Herria. Participaron 16 grupos de música.

Charlamos con tres grupos que participaron nesta colección (os irmáns Goienetxe, 121 krew e MAK) para saber como casan o rap e o eúscaro.

Irmáns Goienetxe: “O maior problema que pode ter o rap vasco é a falta de vascoparlantes”

EKAITZ Astiz é membro do grupo Goienetxe anaiak (Iruñerria). Procede do mundo do bertso, aínda que nunca compaxinou ambas as cousas. Rap ofrécelle a liberdade que o bertsolarismo non lle dá, porque este último está “máis institucionalizado”. En Rap, en cambio, “ti es o xuíz e a fronteira”.

Ao darse conta de que lle gustaba Rapa, decidiu probar de súpeto o que era capaz de facer. Eúscaro: “Non o pensei, porque a miña lingua é o eúscaro”.

A falta de lingua e de antecedentes non foi un problema nin unha dificultade: “O único referente era o Colectivo Selektah. Iso dá respecto, pero tamén facilidade para facer o teu camiño, sen copiar a ninguén”. O rapero navarro lembrou que empezar é difícil, pero, unha vez superado a vertixe, cre que o maior problema que pode ter o rap vasco é o do número de falantes. Na súa opinión, “o rape vasco non avanzará si non hai vascoparlantes, si o eúscaro non avanza”.

De paso, ten unha crítica ou petición. A escaseza de grupos que falan euskera non significa que se poida utilizar o idioma de maneira torpe. Considera imprescindible o paso da criba, “hai erros que me fan dano”. Con todo, recoñece que todas as realidades teñen matices e para algúns o rap é o único sitio que poden ou teñen para falar en eúscaro, “non se pode dicir nada, pero non sexa por deixamento”.

121 krew: Rap, para difundir o eúscaro e atraer aos mozos

O grupo biscaíño formouse hai doce anos entre Bilbao e Barakaldo. Aínda que os primeiros pasos déronos en castelán, aos poucos comezaron a abrirse camiño cara ao eúscaro, “natural, na medida en que o eúscaro creceu no noso día a día”.

Nestes doce anos, o grupo foi crecendo aos poucos. Ese é o exemplo de Eneko Axpe Maisha. Tras a creación do grupo Maisha uniuse ao proxecto. Para entón xa falaba en eúscaro 121 krew, polo que sempre ha rapeado en eúscaro: “É un punto de coherencia, son euskaldun e defendo o eúscaro, que menos”. El pensa que o rap pode ser unha ferramenta perfecta para difundir o eúscaro e atraer aos mozos. Un claro exemplo diso é o cantante Ruben Mateo Rufoh, un dos grandes da banda. Aprendeu euskera, o rap tróuxoo ao eúscaro, “é un exemplo e á vez é bonito”. En calquera caso, lembraron aos seus compañeiros e compañeiras de grupo con Euskaltzaindia e opinaron que “é imposible facer rap co eúscaro de Euskaltzaindia”.

Tamén teñen unha petición para as radios, xa que se di que fan sitio ao rap en inglés e castelán, pero non ao de eúscaro.

MAQ: “En eúscaro? Como noutros idiomas”

Jon Eyherabide (Aiherra, Lapurdi), é un apaixonado da palabra, o ritmo e a danza, e iso é para el o rap. Preguntado por si trátase de Raparen Ez dok amairu, dixo: “Ez dok amairu, rock radical vasco, cunha forma similar de facer amigos, encántame iso, por que non? Xuntos teremos máis forza para dar a coñecer e escoitar a nosa mensaxe e ritmo”. E cal é a mensaxe? “Subimos ao escenario para demostrar que o eúscaro é novo, vivo e pódese facer na forma que queiras”.

O rap está convencido de que pode achegar frescura ao eúscaro e, por tanto, pode achegar a máis xente ao eúscaro e ao cero vasco. “Aprendiches euskera e es euskaldun. As novas entrarán na comunidade, e iso é o que queremos, non?”. Eyherabide enviou aos músicos a seguinte mensaxe: “Si sentídelo así, facédeo en eúscaro. Eu espero que teñan ganas de falar en eúscaro”.

Os músicos achegáronse ao eúscaro e empezaron a facer rap en eúscaro, e descubriron euskera no mundo do rap. Rapa tamén é o termómetro da normalización do eúscaro.