A historia de Erralde é unha historia que comezou hai tempo, a pesar de que a propia empresa fundouse en 2006. Un ano antes pechouse o matadoiro de Durango, que estaba en mans da mancomunidade formada por 48 concellos, case a metade de Bizkaia. Erralde foi fundada por trece concellos –na actualidade son quince–, que reabriron o matadoiro e levaron a cabo un novo proxecto en Berriz, pola obsolescencia do de Durango. Con todo, o pasado mes de xaneiro tivo que ser pechado porque así llo ordenou o Departamento de Sanidade do Goberno vasco ao considerar que non cumpría a normativa comunitaria. As melloras introducidas para adaptarse á normativa non serviron para reverter esta situación. Na reunión mantida o pasado 18 de abril, o Departamento de Saúde comunicou aos representantes de Erralde que mantiña a orde de peche. A prioridade agora é a construción de Berriz o máis axiña posible, pero aí tamén se están dando pasos atrás. Acusou ao Goberno Vasco de ser o culpable dese atraso, xa que pasou demasiado tempo ata que se lles concedeu o permiso. A pesar de todo, Bizkaia non ten un matadoiro neste momento.

Teneis claro que o matadoiro de Durango non poderá volver abrirse.

Si. En xaneiro estivemos a falar co Departamento de Saúde. Dixeron que lles parecía ben as melloras que tiñamos que facer, pero na reunión do 18 de abril non puidemos vir ver esas melloras. Dixeron que sería case imposible volver abrir o matadoiro. Temos moi poucas esperanzas, pódese dicir que está definitivamente pecha.

Que razóns déronvos para tomar esa decisión?

Son criterios técnicos. Nós fixemos as melloras e propuxemos unha nova forma de traballar. Dixeron que a forma de traballar do matadoiro era perigosa, porque podía producirse un contaxio de cruces. Nós puxemos métodos para evitalo, pero eles, sen velo, dixeron que iso non é suficiente. Vemos que as esperanzas eran falsas, que non cumpriron a palabra que nos deron. A partir de aí, a reapertura do matadoiro de Durango vai ser imposible na práctica. Por tanto, haberá que dedicar a nosa forza ao novo proxecto.

O maior problema é a forma do propio matadoiro.

Si. Suponse que, co sistema de primeira necesidade que existía, os operarios desprazábanse dunhas zonas a outras. E iso non hai que facelo segundo a lexislación. Isto é o que se di que xera risco de contaxio por cruzamiento. Nós propuxemos traballar dunha maneira nova, sen cruzar a eses traballadores e evitando esa contaminación. Pero nin sequera déronnos a oportunidade de tentalo.

Din que non hai coordinación entre os distintos departamentos do Goberno. A agricultura di que o de Erralde é un proxecto estratéxico, pero Osasuna compórtase doutra maneira.

Así é. En xullo do ano pasado mantivemos unha reunión co Departamento de Agricultura, e dicían que Erralde será o único matadoiro de Bizkaia, e eles puxéronlle a etiqueta estratéxica. Pero ao parecer, o Departamento de Sanidade non ve esa necesidade, xa que agora en Bizkaia non hai matadoiro. Isto é debido a unha decisión que tomaron, pero non puxeron ningunha alternativa. De onde lles devolve aos gandeiros o diñeiro que están a perder nas súas viaxes? Suprimiuse un servizo e non buscáronse solucións. Hai que ter en conta que aos gandeiros cústalles agora máis diñeiro e máis tempo levar o gando á morte.

Onde van agora?

A Gipuzkoa, a Oñati ou a Urkaiko, en Zestoa. Tamén a Llodio, pero iso é bastante pequeno. Teñen que facer máis gastos de transporte, e iso pode ser moi prexudicial para un sector que xa antes estaba moi fecheiro. Algúns din que non lles vale a pena. Trátase dun golpe importante para o sector primario en Bizkaia.

E os propios gandeiros, que din?

Estiveron ao noso modo, coa esperanza de abrirse. Hai que ter en conta que cando se pechou por primeira vez o matadoiro de Durango, en 2006, perdéronse 1.017 explotacións. A maioría eran pequenas, de 4 a 8 persoas. Isto significa que un modelo gandeiro moi sostible sufriu un gran dano. Prestou servizo a máis de 3.000 gandeiros, o que significa que máis de 3.000 familias tiveron ese apoio, e algúns deles só traballan niso. Agora ven que se lles van a baixar os salarios. Os transportistas deberán gastar 100 euros máis á semana.

Son familias de toda Bizkaia?

Ao redor do 90% dos animais sacrificados foron sacrificados de Bizkaia, segundo informou Europa Press. Provinciais. E non só de onde vén o gando. O 95% do que morre véndese en carnicerías de Bizkaia. Á fin e ao cabo, a carne autóctona, consumida aquí, é un modelo sostible. É un impulso á soberanía alimentaria.

Até hai poucos anos, o matadoiro de Zorroza (Bilbao), promovido polo Goberno Vasco, tamén estivo aberto ao público. Foron modelos moi diferentes o de Erralde e o dela.

Os xigantes actúan en función dos intereses do primeiro sector. Non busca beneficios. E a forma de funcionar é diferente. No caso do cordeiro, por exemplo, negociouse cos propios gandeiros a que prezo sacouse. Xigante pagaba o dobre do cordeiro que lle trouxeron doutros lugares. Para os baserritarras é máis interesante o modelo de xigante. Daquela o consumidor ten que pagar máis, pero sabendo que é de calidade. Non só os gandeiros, senón tamén moitos consumidores están a favor deste modelo.

Di que a anterior vez que o matadoiro estivo pecho desapareceron 1.017 explotacións. Que consecuencias pode ter o peche actual, sabendo que o de Berriz vai pasar uns dous anos?

Non o sei, non fixemos ningún cálculo. Hai que dicir que, ademais de perder aqueles 1.017, outra das cousas que pasaba antes era que a xente, cando nacían tenreiros, vendíanos ás cebaderías en lugar da a cría. O gando crece como crece en cebaderos, e esa carne volve a nós. Non cremos que sexa a carne que queremos consumir. Hai que recuperar o servizo antes de que o sector se golpee demasiado. O sector xa soubo recuperarse aos poucos do golpe que recibira antes, pero agora, tal e como están as cousas, non sabemos que pasará.

Un dos vosos obxectivos é a ampliación de Erralde, a incorporación de máis concellos.

Non é o mesmo Erralde, non o diría. A clave é sacar adiante o proxecto, xa sexa como Erralde ou doutra maneira. O máis importante é contar cunha infraestrutura que proporcione este servizo. Para iso é necesaria a participación das administracións públicas. Agora o quince concellos temos a responsabilidade, só quince estivemos dando servizo ao sector. E somos concellos pequenos, un de medianos, non moi grandes. Por iso chamamos unha e outra vez a todas as administracións, desde o Goberno Vasco até o último concello. A prestación deste servizo corresponde á Administración, que conta con quince concellos escasos.

A crise tamén está aí.

Si, pero hai que ver cales son as prioridades. A alimentación, a posibilidade de consumir produtos locais, é fundamental. Si todos unímonos non será un esforzo enorme. A pesar da crise, outros servizos non se pon en cuestión, e isto tampouco se pode pór en cuestión.