O euskaltegi Arturo Campion de IKA fundouse en 1972, nunha década na que existía un movemento bastante importante en torno ao eúscaro –as bases do eúscaro unificado, as ikastolas que se puxeron en marcha, os grupos de alfabetización creados por Euskaltzaindia…–. En Pamplona tamén había movemento e de aí xurdiu o euskaltegi. Uníronse o desexo dun grupo de mozos que estudaba na Universidade de Navarra e, entre outras cousas, o da asociación Etorkizuna, que impulsou a creación das primeiras ikastolas. A asociación Etorkizuna contaba co apoio de Príncipe de Viana e Euskaltzaindia para a protección do patrimonio cultural do Goberno de Navarra, polo que o euskaltegi tamén se constituíu cun pouco de apoio.

Pasaron 40 anos desde entón e ese primeiro euskaltegi deu lugar a outros, no caso de IKA en Navarra e no de Araba. Na Comunidade Foral conta con euskaltegis na comarca de Pamplona, Cinco Vilas, Malerreka e Leitzaldea. En total son uns 700 alumnos os que estudan eúscaro, dos cales uns 200 están en Arturo Campión. En Álava, pola súa banda, ofrece servizo en Vitoria-Gasteiz e Rioxa Alavesa e na capital só conta con 2.000 alumnos e alumnas. A eles hai que sumar os alumnos que teñen en diferentes concellos, empresas, sindicatos e centros de secundaria.

A situación non é a mesma nas dúas comunidades autónomas, nin en número de alumnos, nin nas subvencións. Sagrario Aleman é director do euskaltegi Arturo Campion desde 1982 e opina que, aínda que este ano se reduciron, en Álava as subvencións son maiores. Ademais, a euskaldunización de adultos está máis regulada. Ao seu xuízo, teñen máis facilidade e axuda por parte do Goberno Vasco, da Deputación e dos concellos. “En Pamplona, por exemplo, o Concello non dá bolsas para euskaldunizar”, explicou Aleman, quen engadiu que a axuda do Goberno de Navarra “non é nada”. Ademais da falta de axuda, Alemán queixouse do valor que se lle dá ao eúscaro, xa que “desde as institucións non se valorou o eúscaro e non impulsouse á xente a aprender eúscaro durante anos, moitas veces foi a actitude contraria. Ademais, a propia lei tamén é un obstáculo, xa que o eúscaro é oficial ou cooficial nun único lugar. Iso non atrae á xente a aprender eúscaro”.

E para os que deciden aprender euskera, a opción de IKA non é a única. O Goberno de Navarra tamén creou o euskaltegi no seu día e co tempo converteuse nun competidor dos de IKA. O alemán explicou a situación desta maneira: “Ao principio, o euskaltegi do Goberno daba cursos intensivos e nós a menor ritmo, así que non eramos competidores. Eramos complementarios e necesarios”. Posteriormente, con todo, o euskaltegi do Goberno comezou a ofrecer cursos a menor ritmo e hoxe en día convertéronse en competidores. A pesar de facer a mesma oferta, Alemaña di que hai unha gran diferenza de prezos, entre os que estudan en Arturo Campión, que teñen que pagar entre catro e cinco veces máis pola diferenza de recursos. Por iso, a demanda é clara: “O obxectivo de todos e todas é crear euskaldunes, pero se é posible que todos e todas teñamos as mesmas facilidades, non vemos ben que algúns non teñan facilidades porque non se lles dá suficiente axuda para aprender eúscaro”.

Na situación actual, que?

O alemán deixou claro que, como o de calquera grupo que traballa en eúscaro en Navarra, a situación de IKA é grave. Ademais de diñeiro, necesitan aos estudantes e para conseguilo terán que facer unha campaña, segundo dixo, terán que integrar máis o eúscaro na sociedade.

Para iso advertiu da necesidade de traballar con outros colectivos da cultura vasca: “Conseguir novos alumnos é moi importante, máis aínda nesta situación, cando se está facendo unha política contra o eúscaro en nome da política lingüística. Ante iso, todos os da cultura vasca teriamos que facer outra política, a do eúscaro. O que nos toca a nós é conseguir máis alumnos para aprender e utilizar o eúscaro”.

O outro reto que se expón é a supervivencia, e para iso, segundo explicou, necesitarán axuda económica. No caso do euskaltegi de Pamplona, unha das vías pode ser a de apoiar á Fundación Arturo Campion. A Fundación recibe doazóns da xente e o euskaltegi acode a ela cando o necesita.

Motivación afectivo-identitaria ou instrumental

Ao preguntar polos alumnos dos euskaltegis IKA tamén apareceu a distinción entre comunidades, sobre todo entre Vitoria-Gasteiz e o resto dos euskaltegis. En opinión dos alemáns, en Navarra a motivación afectivo-identitaria prevalece á hora de aprender euskera, mentres que en Álava, no conxunto da CAV, a motivación instrumental ten máis peso que en Navarra. Detrás diso está o valor que se lle deu ao eúscaro: “Na CAV o eúscaro valorouse para algúns postos de traballo e en Navarra, pola contra, moi pouco. En consecuencia, a motivación instrumental é moi marxinal”.

Arturo Campión é un estudante bastante maduro, pero Alemaña cre que moitos mozos que están euskaldunizando no modelo D tamén teñen que achegarse ao euskaltegi. “Estes mozos non teñen contorna euskaldun e moitas veces ven o eúscaro como a lingua da escola. Cámbiaselles a perspectiva ao ver o esforzo que fai a xente aquí”.

Por iso non teme que no futuro os mozos non vaian aos euskaltegis por saír euskaldunizados da escola ou por recibir o título cos seus estudos en eúscaro. Pero parécelle unha pena que se lle consiga un título polos estudos, xa que o nivel de idioma que reciben na maioría dos casos non é suficiente para vivir en eúscaro. Doutra banda, ten claro o seu futuro: “A vocación do euskaltegi é desaparecer, pero neste momento iso é un soño. Si o noso obxectivo é euskaldunizar a sociedade, temos traballo para os anos”