A desaparición dos peixes mariños tómase en serio en Gran Bretaña. As campañas a favor dunha pesca máis intelixente non quedan aí nas frivolidades como o español Pezqueñines, non grazas, nin nas queixas como as que se escoitan aos nosos pescadores de que “o besugo local acabouse hai tempo”. Nos medios de comunicación do Reino Unido discútese de forma violenta sobre a pesca sostible.
Desde 2010, por exemplo, o cociñeiro Hugh Fearnley-Whittingstall quenta a campaña Fish Fight (A loita dos peixes, volta a pedazos) para denunciar que a metade dos peixes que se pescan no Mar do Norte volven caer á auga. Os barcos de arrastre conducirán ao porto aos dalgunhas clases e os demais, que non teñen suficiente valor comercial, arroxaranos de novo á balsa. A metade do que se arrebata ao mar devólveselle despois da súa morte.

Os peixes grandes cada vez chegan máis escasos aos peiraos de Europa, dalgunhas especies non hai moito tempo, e a culpa é na maioría das ocasións da pesca, non sen motivo. “Pero no medio do tumulto –escribiu Ruth Styles na veterana revista The Ecologist–, entre as quentes discusións sobre a vida no mar de Gran Bretaña, faltaba unha parte desta historia: a dos seres humanos”. É o que Monty Halls quixo coñecer e explicar no documental e no libro que publicou baixo o nome de The Fisherman’s Apprentice.

O británico Halls, que hoxe ten 48 anos, é coñecido polo seu traballo no teatro. Militar nas mareas inglesas, estudou bioloxía e nos últimos anos produciu famosos programas de televisión, tanto de paseos (serie Escape) como de criaturas mariñas. Tamén foi guía de expedicións e fundou ou patrocina varias sociedades filantrópicas, entre as que se atopa unha ao lado dos militares retirados.

A cadea BBC ofreceu en 6 capítulos o último traballo de Halls The Fisherman’s Apprentice, que en eúscaro chamariamos “O aprendiz do pescador” ou simplemente “Baporean txo”. Conta o que viu e apreso nun pequeno bote nun ano.

Ao xornalista de The Ecologist confésalle que ao principio tivo medo daqueles homes crus. Agora, di, defenderá aos mariñeiros mentres viva. “Recibíronme con xenerosidade, con calor e con curiosidade, por suposto. Coidáronme e eses pescadores non me coidaron cando estabamos alí, seguramente hoxe estaría na Canle [no mar] porque non sabía o que estaba a facer”.

Probou a dura vida das tripulacións, levantarse cedo, o traballo até romper a columna vertebral, os longos días e os curtos soldos. Non pode sorprenderse que os mozos non queiran o oficio. “Os homes teñen unha idade media de 49 anos. Ninguén quere este oficio de Dickens. Os que veñen chegaron porque o seu pai tamén estivo no

mar”. Peixe persistente próximo

O traballo duro, as escasas ganancias e as estritas normativas nos últimos anos, no futuro serán aínda menos benévolos. Xusto os que realizan a pesca máis sostible. Halls pensou: “De seguir igual, esta flota estará morta dentro de cen anos, as pequenas barcas desaparecerán nos próximos 30-40 anos. E entón o Goberno formará unha comisión para que xente moi intelixente pense na fórmula máis recente para a pesca sostible. E proporán barcas pequenas dunha soa tripulación, que aproveiten redes e cestas estables, que pesquen diariamente para vendelas directamente do vapor nos pobos próximos. Entón volveranse e daranse conta: ‘Ostia!’ É o que estamos a facer hoxe...”

Aínda que cada vez sabemos máis sobre o estado lamentable do mar, en terra queremos conseguir moitos peixes e a baixo prezo. E así como en terra se construíron granxas xigantescas para satisfacer a demanda de pito barato, no mar multiplicáronse os vapores grandes e as técnicas de rapiña violentas, arrastre, criadeiro, etc.

Halls denuncia que, aínda que o 80% da flota británica está composta por vapores pequenos, estes apenas pescan o 8% do peixe que chega ás mesas. As lanchas que faenan preto da costa son as que máis coidan do peixe, pero a guerra con produtos estranxeiros e a competencia dos grandes barcos lévalles ao fondo. “Se perdemos a flota, e niso estamos hoxe, con ela perderemos os pobos costeiros que viven ao redor deles, e perderemos a cultura e o patrimonio, que é un elemento fundamental da identidade da nosa illa”. Tamén iso é o que din os euskaldunes, ou quizá sexa así.

Para cortar derívaa que pode terminar no barranco, os cambios deben realizarse nos dous extremos da corda, segundo Monty Halls. “Os de terra temos que cambiar os nosos costumes, cambiar as nosas formas de compra. Ignoramos esta parte do problema. Vemos máis claro o que os pescadores teñen que cambiar: teñen que cambiar a forma de utilizar os aparellos, teñen que respectar a zonificación que queremos organizar para a conservación do mar en 2013. Pero tamén nós temos que cambiar e empezar a comprar dunha maneira máis sostible”.

Halls traballou na miserable costa de Cornualles no vapor das debilidades. Os crustáceos captúranse en plataformas e cestas, miseras ou bogavantes, lagostas e centolas. O que recadan págaselles aos pescadores a un prezo de 20 anos, polo que estes están obrigados a traballar cada vez con máis cestas para ser competitivos no medio dos barcos que instalan miles de barcos e da mercadoría importada do estranxeiro a dous soldos.A
política de manter vivo o mar deberá ir acompañada dunha adecuación de prezos acorde coas leis. Quero dicir que os que viven en terra conténtanse con comprar máis caro o peixe se é pescado por pequenos barcos. “Doume conta de que moitos dirán que é a opinión dunha clase media. Unha muller que ten que sacar adiante a tres nenos sós e sen traballo diche que o seu problema é buscar o peixe máis barato posible. Compréndoo.  Pero quen temos a capacidade de elixir temos que dar un premio ao peixe capturado de forma sostible”.

En Euskal Herria tamén se abrirá o debate sobre a pesca, que unirá a saúde do mar coa vida dos pescadores. No momento da redacción destas liñas, informou de que os pescadores que capturan bonito e atún vermello en Bizkaia e Gipuzkoa con técnicas sostibles e aplaudidas por todos venderon os seus dereitos á factoría de bonito máis contaminante e destrutiva do Mediterráneo.