O GRAVE DEBATE e moitas veces sucio que se está producindo en Gipuzkoa ao redor do lixo ten dúas lecturas básicas. Por unha banda, o lixo é un dos problemas máis importantes das nosas sociedades industriais e de consumo, polo que benvidos ao debate xeral do lixo. O que se debería conseguir agora é situar o problema e expor ao cidadán os problemas e solucións básicas que existen ao redor da xestión do lixo. Para empezar, podemos empezar a recoñecer o que é absolutamente básico: sabemos moito dos problemas, moito menos das solucións, e ademais non se pon suficiente forza niso.

Por outra banda, é lóxico que neste tipo de debates téñase un alto grao de calor, pero é moi importante situar ao cidadán no centro do debate sen enfocalo cara a un mero ataque dialéctico. E neste caso é fácil desviarse a ese tipo de cousas, porque desde as institucións o sistema porta a porta impúlsao agora Bildu, porque a esquerda abertzale está aí nos labores de estímulo e ante un sector da sociedade é moi fácil vendelo, que o mesturan, o ensucian e impono, “como sempre”; o xogo político de anos segue dando unha boa oportunidade para iso. É responsabilidade das institucións, partidos, asociacións e medios de comunicación promover un debate racional.

Vivimos novos tempos e debemos evitar ese esquema simple e inadecuado de “bos e malos”. A porta a porta impúlsao aquí Bildu, pero tamén outros sectores da sociedade: Ezker Batua, Ezker Anitza-EU, algúns sectores de CIU, Greenpeace, o novo partido Equo, outros moitos grupos ecoloxistas… É un tema que supera a ideoloxía clásica de esquerda a dereita, entre outras cousas, porque as respostas que deron a esquerda e a dereita clásica non valen aquí. Por que?

Non serviron, porque ambos se basearon na consecución dos maiores niveis de crecemento da economía. E así é. Isto xera grandes problemas a todos os niveis, unha grave crise económica actual, un problema climático, enerxético… e, entre outros, o do lixo. Ese é o punto de partida do debate do lixo: por que producimos tanto lixo? Onde lévanos este modelo?

O experto Alfonso do Val explica claramente a alma do tema no número 155 de Larrun (xuño 2011): “Calculouse que, na época na que a Unión Europea (UE) estaba formada por 17 países, cada europeo consumía ao ano 50.000 quilos de recursos naturais. Dos recursos que consumimos transformamos o 87-93% en residuos, que van ao aire, á auga ou ao solo (…) Non temos unha facultade de residuos na universidade, aínda que esta sexa a que máis producimos os seres humanos (…) Non hai física de residuos”. Esa é a clave do debate. Como afrontar o problema? Existen ou poden existir varias formas.

Esta lexislación da UNIÓN EUROPEA baséase en tres principios: reducir, reutilizar, reciclar. Outros grupos definen estes tres principios dunha maneira máis concreta: lixo cero. É dicir, busquemos o equilibrio coa natureza e non producimos nada que non poidamos facer volver á natureza; e se isto non é posible hoxe, fagamos o camiño para ir cara a ela e que sexa posible aos 50-100-200 anos ou esteamos o máis cerca posible do lixo cero.

Á fin e ao cabo, o modelo da incineradora é moi coñecido en Euskal Herria, a versión máis moderna é a de Zabalgarbi. Argumento básico dos seus partidarios: “Si, ben, reciclemos e o que queiramos, pero queimemos o lixo que nos sobra e con ela conseguiremos enerxía; fano en Europa e non hai risco”.

Argumento básico da porta a porta: “A incineradora é prexudicial para a saúde, necesita lixo para a súa supervivencia e, por tanto, non lle interesa reducir o lixo, ao contrario. Coa porta a porta conseguiuse a maior clasificación e reciclaxe do lixo xamais conseguido. Continuemos nese camiño ou noutros que dean resultados similares e abordaremos o problema desde as ramas”.

É lícito supor que unha e outra son as máis axeitadas, pero que a controversia se realice con sentido e non con pedras. E que saque conclusións á cidadanía. Basicamente, a incineradora ofrece unha visión moderna da lóxica anterior, adáptase de forma espectacular ao sistema que creou: consumir, fumar e xerar enerxía, é o triángulo perfecto. A porta a porta é novo na sociedade vasca, converte o lixo tamén nun problema de cada cidadán, supón un cambio de costumes e está a ofrecer resultados espectaculares, como demostran os resultados de catro municipios guipuscoanos. Ademais de permitilo, merece unha oportunidade, se non outra, como Zabalgarbi ten a súa.