Coñeciamos a Pilar Iparragirre grazas a esta revista. Como xornalista, por tanto, aínda que traballaba en páxinas de literatura. Naquel Sautrela dos libros esquecidos, o editor Xabier Mendiguren nos de saber que logo tiña unha novela, escrita naquela afastada 1980, Hilerriko jolas hau. Mirándoo ben, habemos visto que tamén publicou unha biografía sobre o militante anarquista Felix Likiniano e outra sobre a deportación. E comprobamos, desgraciadamente, que a entrada e saída nos campos da ficción foi como a de Bartleby, dun só exemplar.O

xogo do cemiterio sitúase, por tanto, nun barrio obreiro das aforas da cidade de principios da década de 1960, onde se gaña a vida da man de dous narradores. O relato avanza en dúas voces paralelas: unha nena que acaba de chegar ao barrio cóntanos as peripecias dela e os seus amigos; e un narrador omnisciente enfoca o día a día dunha familia. Estas liñas discorren na marxe oriental de Pau, ata que de súpeto se produce a tormenta perfecta, na que se entrelazan todos os fíos invisibles que até entón existiran. Todo sucedía o mesmo día, coma se no libro dun demo estivese escrito o camiño do mal, na véspera do primeiro de maio.Un pode pensar

que o maior mérito do libro é esa mirada particular dos nenos, que é a audacia e a habilidade de pór en boca dos nenos as experiencias dos nenos. Ver como viven a rúa, como a escola, como viven un mundo de adultos; como engaden mesmo a morte á práctica lúdica habitual; como esa que chamamos imaxinación empápalles todo e máis.

Pero en comparación con elas, ás veces incribles, a intervalos demasiado forzados, pareceume máis interesante a paisaxe sociopolítico que ofrece a novela, aínda que nun primeiro momento parece que está nun segundo plano como retrata unha época. Mencionamos o barrio, repleto de xente recentemente chegada. Procedentes de paraxes como Estremadura, pero tamén de caseríos que non poden estar moi afastados. Como os idiomas e os costumes distínguenos, non por iso os petos. E como os novos elementos entran no conflito, como ser espías longas, como escoitar música estraña e miserable é unha escusa para o rexeitamento, tanto como ser descendente de emigrantes. A

novela publicouse en 1989, e foi a súa segunda edición en 1993. A dúbida nestes casos é onde levaríalle a literatura a Iparragirre, se esta novela fose o comezo dunha carreira literaria e non a entrada e a saída.