A fraude financeira máis frecuente é a denominada “fraude piramidal” nos últimos anos. A fraude piramidal máis coñecido é o caso Madoff, que afectou a moitas persoas e entidades de diferentes partes do mundo. O ex presidente de Nasdaq, Bernard Madoff, estafou durante 40 anos a numerosos ricos e entidades, a un tipo de interese do 12% anual. Aínda que non se trata dunha fraude piramidal, o caso dos recibos de Nova Rumasa, que acaba de vender a familia Ruiz Mateos, pódese considerar un produto perigoso ao evitar a inspección de organismos reguladores como a CNMV (Comisión Nacional do Mercado de Valores) e o Banco de España. No Estado español, os casos máis recentes foron os dos casos Fórum Filatélico e Afinsa. Tamén afectaron a miles de aforradores vascos. Ambas as entidades ofrecían investir en selos de filatelia de alta rendibilidade, que oscilaban entre o 6% e o 12% anual.

Pero a fraude piramidal máis próximo é o que afectou –e segue afectando– a unha trintena de familias de Durango. Saíu á luz en novembro do ano pasado. A cantidade media investida era de 300.000 euros, aos que se lles concedeu un 15% de interese, a pesar do 4% do contrato. A pesar de que se comprometeron a devolverlles o capital nun ano, non o cumpriron. O xuíz secuestrou o pasado mes de marzo os bens dos dous presuntos responsables da estafa da localidade biscaíña. Ambos están desaparecidos, por suposto.

Medidas para evitar a trampa

Neste contexto, convén ter en conta unha serie de medidas para evitar a caída no lazo, evitar a caída neste tipo de fraudes e outras similares. O catálogo de produtos de investimento non controlados pola Autoridade é amplo e está cheo de reclamos. A falta de supervisión convértea nun viveiro de fraudes ou de actividades non transparentes.

A primeira característica sospeitosa é a de “garantir” unha alta rendibilidade. Ese é o cebo principal para atraer aos clientes. Case todos estes investimentos teñen un rendemento moi superior ao do resto de ofertas do mercado. En segundo lugar, hai que ter coidado cos “ganchos aparentes”. En moitas ocasións, estes produtos comercialízanse como unha única opción. Presentarse como mangueira supón contratar demasiado rápido. A estratexia é moi clara. Menos présa, menos reflexión e, por último, unha compra agresiva que non mida riscos.

En terceiro lugar, desconfiemos da boca a boca. Algúns das fraudes que utilizan as físgoas das normas están estruturados en forma de pirámides. Denomínanse fraudes piramidais. É dicir, os primeiros investidores están na cima, e o resto, a medida que chegan, vanse colocando na base. Para que os primeiros obteñan os beneficios pactados é imprescindible a entrada de novos clientes, polo que lles convén fomentar o efecto chamada. Así, a captación de clientes é, en parte, responsabilidade dos investidores. As virtudes do produto difundiranse na contorna máis próxima.

Cuarto, coidado coas ofrendas de selos, de moedas, de xoias, etc. A maioría dos produtos que se escapan á inspección dos reguladores teñen como obxectivo o tráfico de bens tanxibles. As accións, bonos e fondos de investimento actúan no mercado de valores e, por tanto, a CNMV controla os abusos que poden afectarlles. Os depósitos e outras ofertas financeiras están baixo control dos bancos centrais. O éxito dos investimentos nestas zonas non se pode asegurar, pero os reguladores pechan moitas portas aos defraudadores.

Obter información

Por último, a medida máis relevante para responder a unha proposta de investimento é solicitar toda a información posible. Coñecer as características do produto, saber en que consiste exactamente, aclarar o significado da letra pequena. Comprobar a existencia da empresa intermediaria que ofrece o investimento e coñecer a súa situación. Convén acudir ao rexistro mercantil e comprobar os balances anuais da empresa. E para terminar, desconfíe das aparencias, porque, como di o refrán, “todos os negros non son carbón”.