Mikel Gorrotxategi, secretario da Comisión de Onomástica de Euskaltzaindia, deunos as instrucións sobre o nomeamento dos concellos do País Vasco. Preguntámoslle pola publicación que acaba de saír e volvemos ao ano 1978. Terminada a ditadura, os concellos comezaron a oficializar os nomes en eúscaro. En 1979, Euskaltzaindia publicou o primeiro libro do Nomenclátor Municipal de Eúscaro da Vila de Bilbao. A lista de nomes dos concellos de 2011 ten carácter normativo, a diferenza da anterior. Segundo díxonos Gorrotxategi, “non sei si a lista, a norma, a recomendación, ou que era. Temos que situarnos no contexto de 1978, recentemente terminada a ditadura, para que Euskaltzaindia quixese dar servizo á cidadanía e aos concellos para que saiban como facer oficial o nome en eúscaro do concello”.

Algúns concellos adoptaron rapidamente os nomes oficiais en eúscaro, outros andaron máis acougados, e outros, segundo Mikel Gorrotxategi, tomáronse o asunto con moita calma. Este traballo de primeiro golpe non significa que a Comisión de Onomástica estea parada até 2011. Nestes 30 anos, os concellos continuaron facendo as súas peticións, é dicir, cando tiveron dúbidas sobre o nome en eúscaro do seu concello, chegaron a Euskaltzaindia grazas a un convenio con EUDEL. Euskaltzaindia analiza a petición e dá a súa opinión. O Concello poderá aprobar a proposta de academia ou non. O que sucede a miúdo é que o propio concello esixa máis información, é dicir, que se siga analizando a orixe do nome deste pobo, antes de tomar unha decisión definitiva. Moitos pobos da Comunidade Autónoma do País Vasco han realizado este tipo de solicitudes ao longo destes anos. No caso de Navarra, debido á distribución das zonas lingüísticas, o propio Goberno de Navarra solicitou a Euskaltzaindia a revisión dos nomes en eúscaro de todos os concellos. Como di Gorrotxategi, nestes 30 anos o nomenclátor estivo vivo.

En función de que cambia a academia os nomes municipais? Tal e como o escribiron os escritores vascos, como o pronuncia a xente e que aparece nos documentos, a condición é que a escritura en eúscaro sexa correcta e tradicional. Outra cousa é que, aínda que estean ben escritos, por exemplo, cando hai que elixir un dos dous nomes, é dicir, utilizar Mondragón ou Mondragón. Nestes casos, Euskaltzaindia fíxase no éxito que cada nome ten entre a cidadanía.

Non en Peralta e en Villabuena si?

O nomenclátor publicouse renovado, entre outras cousas porque o de 1979 quedou obsoleto. Por exemplo, ao longo dos anos tomáronse moitas decisións relativas á escritura, e esas normas entraron en vigor na denominación dos concellos de 2011. Estes son pequenos cambios para a vista do cidadán. Preguntámoslle a Gorrotxategi cales foron os cambios máis importantes para el. Un dos máis rechamantes foi o de Artajona, que antes era Artajona. Con todo, non esqueceu os neoloxismos. Descartáronse algúns nomes de pobo inventados no seu día, como Kapanaga, Uriona (Villabuena, que máis tarde mencionaremos), Erripazuloaga... De todos os xeitos, os nomes inventados non se obviaron sistematicamente e un exemplo diso é o nome de Peralta. É unha tradución realizada a finais do século XIX, pero arraigada e aceptada na súa totalidade. Gorrotxategi lembrou que hai xente que se queixa de que se utilizan nomes inventados en eúscaro, e a continuación explicounos como ocorre co castelán. En Rioxa Alavesa, as autoridades locais de Villaescuerna pediran ao gobernador civil que cambiase de nome, xa que os veciños se burlaban del por ese nome. O pobo foi cambiado de nome e agora é Villabuena de Álava. Outro exemplo, o de Madrid: Chozas da Serra. Ao parecer, un bispo pertencía a ese pobo e non era moi elegante dicir que o bispo nacera nas “cabanas da Serra”. En 1960 déronlle o nome de Soto del Real. Neses dous exemplos en castelán, dise que ninguén pediu que se recupere o nome orixinal.