Os últimos días de maio recibimos terribles noticias de Alemaña, e cada día os medios de comunicación espertábannos con novos indicios de alarma: Tratábase dun brote tóxico-infeccioso provocado pola bacteria Escherichia coli Enterohemorragica, e mentres o número de falecidos aumentaba, as autoridades sanitarias non puideron adiviñar a procedencia da enfermidade. Primeiro declarouse culpable aos pepinos procedentes do sur de España, chegando a prohibir as exportacións destes vexetais, e despois declarouse culpable aos brotes de soia da Baixa Sajonia, así como ás hamburguesas de non sei onde, a cal máis terrible.

Unha situación como esta provoca terror. Máis aínda cando a contaminación e infección prodúcense nun país moderno como Alemaña. Como é posible que unha bacteria coñecida desde hai tempo e aparentemente controlada nunha sociedade industrializada como a nosa xere este tipo de estragos? Cal é a fonte da infección? Como se superaron as medidas de seguridade e prevención establecidas polos expertos en saúde? Nas seguintes liñas tentarei responder a algunhas destas dúbidas.

Que é a bacteria E. coli? E.
coli vive no intestino de moitos animais –a maioría das aves de gando e de granxa– e do ser humano. É unha bacteria típica do intestino e a maioría das escorias non producen enfermidades gastrointestinais, pero se chega a outras partes do corpo –uretra ou vejiga feminina– ou ao sangue de recentemente nados, maiores ou persoas con inmunodeficiencias, pode producir enfermidades. No primeiro caso a enfermidade será leve (cistitis ou infección urinaria), pero cando se pasa ao sangue (denominada bacteriemia) pode afectar a varios órganos esenciais, polo que pode chegar a ser grave.

Por unha banda, as escorias que producen lesións intestinais e, sobre todo, as que orixinan a complicación da denominada síndrome hemolitico-urémico; a insuficiencia renal, a anemia hemolítica, na que rompen os glóbulos vermellos, a trombocitopenia, que diminúe o número de plaquetas, o que provoca hemorraxias, e, en ocasións, a morte do paciente. A pesar de que, desde o punto de vista epidemiolóxico, estas escorias perigosas aparecen poucas veces, normalmente por baixo do 5% do total, en Alemaña foron as máis prevalentes.As
fontes de contaxio son as das persoas que teñen excrementos de animais –aínda que estes animais non presenten ningún tipo de doenza– e diarrea por E. coli. E a vía de transmisión adoita ser un alimento contaminado con feces que conteñen colia. Aínda que con menos frecuencia, os obxectos non limpados antes das comidas ou as nosas mans poden ser a fonte de infección, xa que si xa estaban infectados coa bacteria, a infección chega a través da boca ao aparello dixestivo. Así, mencionouse nos medios de comunicación a posibilidade de que as persoas se contaxien entre si, aínda que aínda non se demostrou ningún caso deste tipo.

O mantemento estrito da hixiene dos alimentos é unha das principais vías de prevención da infección, sobre todo de alimentos crus ou pouco cociñados: unha boa cocción destrúe a bacteria. Estas verduras débense lavar moi ben antes de comer, con auga e lejía ou cunhas pingas doutro desinfectante. Tamén é imprescindible a hixiene persoal: hai que lavarse ben as mans antes de manipular ou comer os alimentos.

Por que é tan mortífero este proxecto de E. coli? Ditas
escorias Escherichia coli afectan principalmente a nenos pequenos, e entre un 5 e un 10% dos infectados poden desenvolver unha síndrome hemolitico-urémico. E non hai que esquecer que ao redor do 5% dos pacientes que padecen esta síndrome poden morrer a pesar de recibir o tratamento médico axeitado, mentres que outra porcentaxe maior requirirá diálese ou transplante renal.

Se nos fixamos nos datos aparecidos nos medios de comunicación, en Alemaña a maioría das bacterias foron afectadas por persoas adultas, máis as mulleres que os homes, e das persoas ingresadas con síndrome hemolitico-urémico faleceron o 10% ou máis –os datos dos últimos días quizá alteren as proporcións–, case duplicando as taxas de mortalidade observadas noutras ocasións. Despois de obter máis datos, poderemos saber se os serotipos de E. coli debíanse a que fosen máis virulentas ou pola contra, se xa tiñan algunha enfermidade que favorecese esa mortalidade.

De face ao tratamento? Os
pacientes deben hidratarse para recuperar os líquidos perdidos e manter o equilibrio de augas e electrolitos. En caso de necesitar o uso de antibióticos, hai que decidir primeiro cales son os máis eficaces contra a escoria que produce a infección, xa que poden existir resistencias a estes fármacos.

[NOTA: Este artigo está escrito antes de que aparezan os casos de Lille E.coli].