A paisaxe lingüística representa o uso da lingua nun territorio, comarca ou cidade. En parte, o concepto tamén pode ser considerado como un medidor da vitalidade da lingua. Hai catro anos, a Universidade do País Vasco e o Padroado Municipal de Eúscaro de Donostia-San Sebastián puxeron en marcha un estudo sobre a paisaxe lingüística de Donostia-San Sebastián. O estudo foi realizado polos investigadores da UPV/EHU Jasone Cenoz e Jokin Aiestaran, entre outros. A propia Jasone Cenoz explícanos os resultados da investigación.Analizouse a paisaxe lingüística dos
nove barrios de Donostia-San Sebastián (Intxaurrondo, Parte Vella, Loiola, Antigo, Alza, Egia, Gros, Amase e Centro). Analizáronse todos os tipos de establecementos existentes nas rúas principais destes barrios, así como os rótulos, anuncios e soportes existentes nos mesmos. O obxectivo da investigación foi medir o uso das linguas.

Diferenzas entre barrios

A maior presenza do eúscaro na paisaxe lingüística dáse en Intxaurrondo (67,4%). Séguenlle Parte Vella (58,8%), Loiola (55,9%), Antigo (53,9%), Altza (53,2%), Egia (52,9%) e Gros (46%). Nos dous barrios seguintes, a presenza do eúscaro é sensiblemente menor: Amase (37,3%) e Centro (34,3%). Hai unha gran diferenza, por exemplo, entre Intxaurrondo e o Centro. Pedimos a Josune Cenoz que faga unha lectura sobre estes datos: “Non só analizamos as tendas, tamén analizamos as placas profesionais dos portais. No centro e nos portais de Amara, por exemplo, hai moitas placas, que xeralmente están en castelán. En Intxaurrondo, pola súa banda, a placa dos portais das casas é moito menor. Da mesma maneira, Intxaurrondo é un barrio máis novo e euskaldun, e é normal que os mozos elixan o eúscaro cando abran o seu novo negocio”.

As diferenzas entre barrios teñen que ver directamente co tipo de establecementos que podemos atopar en cada barrio e coas placas dos portais. De feito, o uso e a presenza do eúscaro varía segundo o tipo de establecemento. Por exemplo, o eúscaro é o que máis se utiliza en bares, restaurantes e comercios, así como nos edificios oficiais. Cenoz comentounos que a presenza do eúscaro nos bancos é cada vez maior, e nos rótulos que anuncian oficinas nos portais das casas predominan os contidos integramente en castelán. O uso lingüístico dos habitantes dos barrios non inflúe directamente na paisaxe lingüística.

O
eúscaro xunto co castelán

O estudo sinala que o bilingüismo está arraigado en Donostia-San Sebastián. Con todo, o lugar que ocupan as dúas linguas oficiais na paisaxe é moi diferente segundo o status de cada unha delas na sociedade. Na paisaxe lingüística de Donostia-San Sebastián predomina o castelán. Aparece en case todos os establecementos, no 90% dos artigos. A presenza do eúscaro, pola súa banda, oscila entre o 34% e o 67%, mentres que a presenza do eúscaro é maioritaria co castelán. A presenza do eúscaro é bastante simbólica e o eúscaro é a segunda lingua lonxe do castelán.Nos soportes bilingües analizados, o castelán

móstrase máis forte que o eúscaro. O castelán é a lingua principal, tanto no que se refire ao tamaño das letras como á información ofrecida. O eúscaro é a lingua predominante en moi poucos casos. En xeral, no 50% das inscricións bilingües predomina o castelán e entre o 10% e o 15% o eúscaro. Por outra banda, os investigadores concluíron que o uso das dúas linguas nas institucións públicas está equilibrado. Hai, por tanto, unha gran diferenza entre as entidades privadas e as públicas, e entre as distintas clases de establecementos.

“En relación coa paisaxe lingüística, realizamos outros estudos para analizar o frisio holandés. Comparamos o caso do eúscaro co da frisiera, e démonos conta de que a política lingüística é moito máis débil para protexelo. O frisio, por exemplo, vese moi pouco na paisaxe lingüística. A situación do eúscaro é moito mellor que a situación do frisón. Con todo, outra cousa é comparar o lugar e a función do eúscaro co castelán”, dinos Cenoz.

Inglés arriba

O estudo tamén concluíu que nos últimos anos o comercio de Donostia-San Sebastián está a gañar cada vez máis forza ao inglés. Especialmente nos barrios máis visitados: Parte Vella, Centro e Gros. En xeral, os rótulos en inglés oscilan entre o 4% e o 10%. Con todo, na maioría dos casos, o inglés non se utiliza con función comunicativa, senón co obxectivo de que a estética sexa máis cosmopolita. Todo isto notárono, por exemplo, nas tendas de roupa.Os

investigadores da UPV/EHU analizaron en 2008 a percepción que os turistas que visitaron Donostia-San Sebastián tiñan da paisaxe lingüística e das linguas. En total, entrevistáronse a 336 persoas, das que 127 eran españolas e 209 estranxeiras. Segundo a percepción dos turistas, o eúscaro ten unha presenza maior que a que ten en si mesmo. Os datos recolleitos no estudo non coinciden coa percepción dos turistas sobre o peso do eúscaro. Segundo o 58,6% dos turistas, na paisaxe lingüística de Donostia-San Sebastián o eúscaro ocupa un lugar maior que o castelán ou similar ao castelán. Segundo os turistas, Donostia-San Sebastián é unha cidade bilingüe, e unha de cada catro, ve o inglés na paisaxe lingüística.

Mirando cara adiante

A partir deste estudo, os investigadores da UPV/EHU realizarán unha análise da relación entre a paisaxe lingüística e a lingua utilizada nos establecementos. Os clientes queren analizar si teñen en conta a paisaxe lingüística para facelo nun ou outro idioma.

Tras o traballo realizado, preguntámoslle a Jasone Cenoz como ve a situación: “Creo que nos últimos anos reforzouse a presenza do eúscaro; porque no ámbito da educación e no ámbito oficial tamén aumentou o seu status. Na nosa sociedade hai unha actitude favorable ao bilingüismo que tamén se nota na paisaxe lingüística. Paréceme que o uso do eúscaro está integrado na paisaxe lingüística, e así se impulsa desde as institucións”.