Jon & Sugramas:


Jon Gurrutxaga (de pé) é o cantante e letrista do grupo de rock blues Jon & Sugramas, formado en Arima Beltza. Traballou entón en eúscaro e agora, por primeira vez, no seu último disco, Jon & Sugramas, fixérono en inglés. Cando era pequeno non sabía inglés, pero a Beatles encantáballe. O inglés británico pronunciábase á súa maneira e expresábase con entusiasmo. Agora sabe inglés e satisfixo o seu desexo de traballar neste idioma. As razóns polas que se crea e canta en inglés son tres: converter o canto en inglés en hábito, fonética e oportunidades no estranxeiro. Gurrutxaga destacou os dous primeiros e deixou o terceiro en terceira posición. O cantante escoita o 95% da música en inglés, xa que se forman os estilos musicais que máis lle gustan (rock clásico, blues rock, blues...). Está moi afeito a ese idioma, o inglés non é estraño para el. Por un costume e pola outra, como o fai ao oído. “En eúscaro pódese facer crible o rock e o blues rock, e creo que o conseguimos con Arima Beltza. Pero a xente diche que o inglés soa mellor. Quizais debería dicir entre comiñas esa frase, quero dicir que non é o mesmo escoitar a trikitixa en eúscaro que en xaponés. Unha cousa é que a trikitixa fágase en eúscaro mesturada con outra cousa, e outra cousa é que se faga rock blues, rock clásico en eúscaro”. En Praga, por exemplo, escoitou a un grupo de jazz pop en inglés e checo, e nesta última lingua escoitou de bo grado as cancións. Pola contra, Gurrutxaga escoitou o rock blues (estilo que el mesmo traballa) en francés e non gustoulle; “hai estilos que están ligados a unha lingua, teñen que ser en inglés”. Con iso non quere dicir que non se poida facer en eúscaro, pero, por exemplo, para saír fóra sería máis difícil. Fíxache, entre as razóns de cantar en inglés, a última que Gurrutxaga deixou. Ten claro que é máis importante facer ben as cancións que mirar ao estranxeiro. Pero Gurrutxaga dille que non che atenden fóra nun idioma que non é o inglés: “Si fas blues en Inglaterra en francés, quizá escápenche e si falo en inglés en Alemaña, pois, comprenderanche. Co inglés podes percorrer todo o mundo”.

Sexty Sexers. “Levamos inglés en ADN”

O letrado do grupo, Mikel Larratxo (primeiro pola dereita), dinos que si se pregunta por que fan en inglés sendo vascos músicos, todos os grupos contestarannos o mesmo: o 95% dese estilo de música escóitano en inglés. “Iso marca moitísimo, un tipo de música queda ligada a unha fonética ou a uns sons. O inglés queda aí, levámolo no ADN”. Exemplo diso é a anécdota que nos contou: En Barcelona actuaron dous grupos en eúscaro, un deles Sexty Sexers. Despois de escoitar aos dous, un oínte achegouse a Larratxo e preguntoulle por que cantara en inglés.O

grupo realizou o seu percorrido musical principalmente en eúscaro até o último disco. En HeroMantra, en cambio, utilizaron máis inglés que nunca. Larratxo explicounos moi ben como foi o paso para o inglés. A viaxe lingüística foi instintivo. No ensaio, mentres se está facendo a canción, sen crear a letra, utilízanse sons e berros sen significado, todos eles en inglés. O labor de Larrache é converter eses berros insignificantes en letras con sentido en eúscaro. Pois ben, no último disco, en lugar de falar euskera, deron o salto ao inglés. Segundo Larrache, non todas as linguas teñen as mesmas características para facer un bo oído, e por exemplo, o castelán, en comparación co eúscaro, non soa ben no seu estilo musical, o rock & roll. Trátase de que unha ou outra lingua fágase ben ao oído, pero seica o inglés non abre as portas ao estranxeiro? “Non é normal que elixas un idioma ou outro na liña de si vas ter éxito, non é lóxico que actúen con semellante frialdade”. Unha cousa é

decidir cantar en inglés e a outra é elixir o nivel de inglés. Como se desenvolven os grupos musicais vascos no que a miúdo é o terceiro idioma? “O rock & roll nunca foi unha paradigma tremendo da literatura, non esixe un nivel de linguaxe tremenda”. E falamos da importancia ou non da mensaxe. Larratx, por exemplo, lembrou o concerto de Bob Dylan en San Sebastián, que contou coa axuda da xente que cantaba e coa cantidade que entendería. “Pode ocorrer que o grupo cante en inglés e que a batería non saiba inglés”.

Ama Say: “O xogo fonético é a nosa marca”

A evolución lingüística deste grupo da Marxe Esquerda de Bilbao foi, aproximadamente, a inversa de Sexty Sexers. Comezaron a cantar en inglés e despois dedicáronse ao eúscaro, mesturando ambos os idiomas na mesma canción. O eúscaro chegou despois de que os irmáns Gontzal e Ibon Bilbao haxan euskaldunizado o grupo. Gontzal Bilbao (o segundo pola esquerda e un dos letristas do grupo) díxonos que a “culpa” de saltar ao eúscaro na música é do seu ex compañeiro Karlos Alonso. El animou aos irmáns a aprender eúscaro e logo empezaron a facer probas, “o obxectivo era facer un xogo fonético entre o inglés e o eúscaro”. A fonética era, pois, o máis importante? preguntámoslle: “A mensaxe é moi importante para nós, as palabras”. Non se pode pór un por encima do outro. Cando Bilbao di o xogo fonético, non se limita ás dúas linguas, xa que, ademais de eúscaro e inglés, usan palabras en francés e castelán, “e poida que úsese o chinés”. Para Bilbao, mesturar as dúas linguas é especial, “ese xogo fonético é o noso acento, a nosa marca”. Non se
pode dicir que Ama Say utilice o inglés para traballar presencialmente no estranxeiro, xa que, despois de comezar en inglés, fixeron o camiño cara ao eúscaro: “Non utilizamos o inglés para iso, facemos o que queremos”.