Gústelle ou non lle guste a situación, Euskal Herria atópase nun cesamento do fogo de ETA. A que vén, pois, por aquí e por alá, que as forzas políticas unionistas repitan cada día “a banda” arriba e “a banda” abaixo?

Dificilmente crerá alguén que esta práctica contribúa a mellorar a situación. En efecto, este comportamento envenena o clima político.Que

fai falta a paz, que vén a paz, repiten os inimigos de Euskal Herria. Pero, quen crerá que esa dolorosa linguaxe sirva para fortalecer e acelerar o proceso?

Ninguén, por suposto.Este

mal proceder lévanos a situacións peores de hai moito tempo. Tamén entón os unionistas denunciaban aos mozos de entón –os de ETA, por suposto–. Mesmo naqueles

tempos, os ex gudaris, desgraciadamente, que foran gudaris perdidos na guerra de 1936, convertidos en señores da casa, condenaban aos mozos gudaris de ETA. Bastaba que os vellos lembrasen as fazañas heroicas dos anos 1936-1937.

E contestaban: "Ti, novo! Onde estabas ti, cando nós estabamos en Intxorta e en Kalamua, coas armas na man? Si, eras novo; moitas veces nin sequera nacera”. E isto perdóao todo.No

ano 1964, por exemplo, cando Franco celebrou aqueles “25 anos de paz”, cando nós xa tiñamos montañas nos últimos anos, sufrimos moito, moito, cando aquelas vergoñosas celebracións foron organizadas polos franquistas, vostedes, os mozos, que acababan de saír do berce (mesmo sen nacer), que estaban a facer en 1964?

Nós, os vellos gudaris, conseguimos o clima de paz. Por destreza, sen barullo, e porque nos demos conta de que os tempos cambiaron.
E xurdiu o cisma, a ruptura; e os vellos nacionalistas e os mozos nacionalistas convertéronse en inimigos entre si na década de 1960. Os inimigos de Euskal Herria contentos: “Conseguímolo, dividímolos”. Reinaban os banderizos de outrora.A

xente maior, asustada pola actitude dos mozos, asqueada, furiosa, dicía: “Onde imos así? Onde quérennos levar eses ‘mozos tolos’? (Joxe Azurmendi móstrao claramente no seu coñecido libro).

Con todo, os “mozos tolos” conseguiron un fascinante renacemento de Euskal Herria en todos os ámbitos (deixando fóra aos vellos), impulsaron o Euskara Batua, organizaron en 1968 unha histórica e frutífera Reunión de Arantzazu.

Aqueles mozos tolos de entón eran “a banda” de entón, aínda que non usasen o novo sintagma de hoxe e de moda.
Hai pouco, Villasante, Krutwig, Irigoien, eran os “mozos tolos” de entón. Moitas veces “novas

malditos”. Pero aqueles “mozos tolos” superaron aos que até entón se consideraban dogmas sacros. Por exemplo, que o PNV sexa a única forza abertzale e o PSOE o único aliado posible da marxe esquerda.

E, por tanto, os vellos nacionalistas dicían que ETA era sobra.

Pero os mozos de entón tiñan razón. Como se demostrou nos anos seguintes.

Pero así se escribe a Historia. E pensar que as novas ideas prevalecen facilmente é un traballo inútil.As

novas xeracións xorden sempre, subindo a costa, negando á vella xeración. É unha lei de vida ou de historia.