"A situación é dura e preocupante". Así se definiu a presenza do eúscaro nos cines comerciais, na rolda de prensa do martes, por parte de Alex Aginagalde, portavoz de Apps Euskaraz, e Agurne Gaubeka, directora do Observatorio de Dereitos Lingüísticos.

O número de estreas nos cines comerciais de Hego Euskal Herria no ano 2023 foi analizado por Telelixo e pola iniciativa local Zinema Euskaraz, da que forma parte, explicando a mala situación da oferta de películas en eúscaro. Estreáronse 564 películas en castelán, das cales catorce foron tamén audiovisuais en eúscaro, o que supón un 2,48%. En canto ás retransmisións, menos do 1% foi en eúscaro.

Só se estrearon catro películas orixinais en eúscaro, tres delas documentais: Cartafoles Azuis, Tetuan e Bidasoa 2019-2023. A única ficticia foi Irati. As outras dez películas foron dirixidas a nenos e nenas, dobradas ao eúscaro a través do programa Zinema Euskaraz do Goberno Vasco. “Aínda que se ofertan máis recursos en eúscaro destinados aos nenos e nenas pequenos, a partir de certa idade destinar ao lecer en castelán, polo que as medidas que agora non se adoptan condicionan tamén os hábitos das xeracións futuras”, subliñan.

Doutra banda, estreáronse tres películas de orixe multilingüe, dúas de ficción, 20.000 de abellas e Gelditasuna na tormenta e unha animación, O Soño da sultana. Todas as películas en eúscaro foron subtituladas ao castelán ou ao castelán.

Máis aló das estreas, analizouse a posibilidade de ver películas en eúscaro nos cines comerciais e o resultado é peor: ao ser menos o número de películas en eúscaro, en Hego Euskal Herria foron menos do 1% da oferta. Na rolda de prensa aseguraron que a situación en Iparralde é moito peor, pero non obtiveron datos concretos.

As salas de cine comerciais son as que máis espectadores teñen, pero os examinadores lembran que a experiencia foi máis positiva noutras salas pequenas dependentes dos concellos e con sensibilidade cara ao eúscaro. Por exemplo, subliñan a maior presenza do eúscaro nos municipios de Ataun, Azpeitia, Etxarri e Igorre, que participaron no proxecto piloto “ZinUEMA” para garantir a oferta semanal en eúscaro durante tres meses, impulsado por UEMA e Tinko Euskara elkartea.

Responsabilidade institucional, garantía de dereitos fundamentais

Apantallamiento Euskaraz e o Observatorio de Dereitos Lingüísticos critican a responsabilidade das institucións públicas de que o eúscaro non teña case presenza no cine e que se están vulnerando os dereitos fundamentais da cidadanía. Lembran que tanto a Lei 10/1982 da CAPV como a Lei 18/1986 de Navarra establecen que os gobernos deben facilitar a garantía do eúscaro nos medios audiovisuais, e atribúen ás institucións o incumprimento das leis que van cumprir 40 anos.

Conscientes da crecente presenza dos medios audiovisuais no día a día, consideraron necesario “abordar as normas que garantan legalmente a presenza do eúscaro, así como multiplicar os recursos destinados á produción, dobraxe e subapartados en eúscaro”. Lembraron ao Goberno de Navarra e ao Goberno Vasco que teñen competencias para iso.