No último debate sobre a Situación da Comunidade Autónoma de 2020, celebrado no Parlamento de Navarra, aprobouse unha resolución pola que se instaba a tramitación da Lei de Cambio Climático e Transición Enerxética. É unha lei que vai ter un impacto extraordinario: como imos facer fronte ao cambio climático? Como se substituirá o uso de combustibles fósiles? Como se deberían adaptar o sistema económico, sanitario, a nosa mobilidade, as infraestruturas que temos, aos riscos que se nos presentan? Fronte a estes temas de tanta importancia e influencia nas nosas vidas, as organizacións ambientais, sociais e sindicais que conformamos Nafarroa Bizirik queremos expor algunhas reflexións críticas sobre o anteproxecto exposto.

Unha lei baixo presións políticas e empresariais. Estamos ante unha proposta lexislativa necesaria, que debería debaterse hai tempo. Pero temos que manifestar a nosa preocupación polo contexto no que se producirá o debate, a aprobación e o desenvolvemento regulamentario. Baixo a máscara do verde, están a manterse e multiplicando as grandes infraestruturas (TAV, encoro de Yesa, canle de Navarra, polígonos industriais solares e eólicos, megainstalaciones para o tratamento de residuos, centrais de Castejón, minería extractivista, alta necesidade enerxética para a produción de hidróxeno e desenvolvemento de 5G). E xunto a iso, por enésima vez, estamos a sufrir o ataque das multinacionais, agora en busca dos Fondos Europeos para a Reconstrución.

O principal problema do clima e a enerxía é a sociedade capitalista. E cada vez son máis as análises que o pon de manifesto desde o ámbito científico. A situación global do planeta é dramática (perda de biodiversidade, cambio de ecosistemas...) As emisións de gases de efecto invernadoiro mantéñense en niveis insosteible. O cambio climático/caos, coas súas consecuencias ambientais e sociais, está a producirse con rapidez e intensidade salvaxe. Detrás diso atópase un sistema global de produción e consumo insaciable, de agricultura e gandaría industrial, sustentado no petróleo e o gas como soporte enerxético, cun único obxectivo de crecemento ilimitado e beneficio. En consecuencia, ademais de reducir considerablemente as emisións de CO2 e outros gases de efecto invernadoiro, é necesario cuestionar o modelo social actual: con menor consumo, máis local, máis distribuidor e máis desmercantilizado. Temos que pór en cuestión a posición de Navarra no mercado internacional en mans das multinacionais e crear unha nova economía próxima, organizando unha sociedade máis sinxela e máis solidaria coas rexións máis empobrecidas do mundo.

Impediron o proceso participativo. E non o dicimos por dicir. A proba é que o anteproxecto se puxo ao público en xuño, só durante quince días, en situación de pandemia e sen atender ás esixencias de ampliación de prazos e creación de foros de estudo. A maquinaria institucional e administrativa comportouse de forma intimidatoria, negando prazos razoables e posibilidades de debate. É un malo sinal e desde o primeiro momento pon en dúbida o modelo de gobernanza compartida recollido no anteproxecto.

Planificación da soberanía enerxética. No anteproxecto bótase de menos que a enerxía, do mesmo xeito que a auga, sexa considerada como un ben común, escaso e de primeira necesidade. Hai que evitar que as decisións enerxéticas queden en mans dos oligopolios enerxéticos. Todo non é válido no proceso de descarbonización. Necesítase unha planificación democrática que identifique a cantidade de enerxía que necesitamos e temos dispoñible, que estableza como se debe adecuar e distribuír esa enerxía dos usos prioritarios, que sexa un deseño descentralizado, que teña unha maior capacidade de actuación municipal e que a xestión se poña baixo o control da cidadanía. Necesitamos un plan para garantir a soberanía e a xustiza enerxética, e non para converternos noutra engrenaxe do negocio enerxético. A non profundización nestes temas supón converter nunha anécdota as experiencias locais útiles de produción e distribución de enerxía existentes na nosa comunidade, deixando ás grandes empresas o control do mercado enerxético co obxectivo de manter o modelo de crecemento nos países do Norte á conta dos recursos dos países do Sur.

Sen obxectivos e compromisos claros e sen ambición. O anteproxecto non ten ambición e non é suficiente cos obxectivos marcados. Algúns exemplos. 1) Así, o texto sinala unha redución do 45% nas emisións de gases de efecto invernadoiro para 2030 e do 80% en 2050, ano no que se produciron máis emisións respecto de 2005, mentres que o Parlamento Europeo ha pedido unha redución do 60% en 2030 respecto de 1990. 2) O anteproxecto non ten orzamento de carbono que indique o número de emisións dispoñibles cada ano para non exceder os límites establecidos, como o fan en Cataluña e as Illas Baleares. 3) Non se definiron obxectivos para a redución de gases de efecto invernadoiro no sector agrario, nin para a promoción da agricultura ecolóxica, nin para a redución do uso de pesticidas e fertilizantes sintéticos, nin para a redución dos cambios de uso do solo (por exemplo: Novas regas propostas na Canle de Navarra) 4). Non se taxan obxectivos relacionados coa redución do consumo enerxético, nin se determinan as necesidades a cubrir. 5) Nunca se indican as transformacións que deberían darse no consumo de enerxía para alcanzar estes obxectivos de redución de CO2, O mantemento de obxectivos indeterminados en materia de emisións e consumos, fainos corresponsables das terribles consecuencias que teñen para o noso futuro e para o da humanidade.

Sen ferrocarril, non é serio falar de mobilidade sostible. O anteproxecto expón a necesidade de impulsar unha mobilidade sostible, destacando a transición ao vehículo eléctrico (particulares, públicos, transporte por estrada...), pero sen mencionar o ferrocarril, a forma máis sinxela de mobilidade colectiva e a máis fácil de electrificar e descarbonizar. A renuncia a esta modalidade de transporte de viaxeiros e mercadorías, así como a non integración nas condutas cotiás de miles de persoas que poderían beneficiarse dela, denota unha gran irresponsabilidade. A consideración do vehículo eléctrico como unha única alternativa indica unha visión curta, ocultando os novos problemas e limitacións asociados aos mesmos (dispoñibilidade de materiais finitos, consumos enerxéticos elevados e procesos contaminantes asociados, dificultades de acceso a vehículos pesados como maquinaria, camións).

Alarma: a terra agrícola está en perigo. A colocación de placas fotovoltaicas en solo agrario debe estar prohibida. Non basta con recomendar o uso preferente do solo urbano ou urbanizable. É necesario protexer o solo agrario en cantidade e calidade, xa que é un solo escaso, non renovable e esencial para a nosa alimentación. Os polígonos solares, aínda que vestidos de verde, son a morte do medio rural.

Non a unha transición enerxética que implique o sacrificio da maioría! Nas próximas décadas haberá cambios profundos e situacións dolorosas, a medida que mantemos os esquemas de desigualdade e poder monopolístico. Xa o estamos vendo: miles de postos de traballo ameazados, deslocalizacións, destrución de solo e risco de actividade agraria, empobrecimiento, e macroproyectos de millóns de euros a costa do benestar da xente.

Nestes momentos non sabemos cando se vai a debater este anteproxecto no Parlamento, pero xa é hora de escoitar á maioría social. Non temos unha lei suficiente para reformular o noso modelo enerxético e desprivatizar a produción de enerxía. A iso engádense medidas como a división do traballo e a riqueza, os plans de atención ás persoas e ás comarcas afectadas, o replanteamiento do benestar tendo en conta os límites naturais, a nova cultura do autosostenimiento e da redución de consumos innecesarios, e a organización descentralizada e democratizada. Fronte ao Cambio Climático, a transición enerxética é algo máis seria que a mera posta en marcha das renovables.

* O artigo foi asinado por Pablo Lorente Zapatería e Mirian Uhalte Esteban, membro da coordinadora Nafarroa Bizirik Nahi dugu.

A Coordinadora está formada por:

AHT Gelditu Elkarlana Nafarroa, Compañía das 3 Erres, Ekologistak Martxan Iruñea

Fundación Sustrai Erakuntza, Mugarik Gabe Nafarroa, CXT-LKN Nafarroa,

ELA Nafarroa, ESK Nafarroa, LAB Nafarroa, Steilas Nafarroa.