Acórdome da época do primeiro confinamento cando no estadio de San Mamés, con maiúsculas letras e corazóns, estendeuse: “A forza da mente. Grazas por coidarnos”. Nun templo para a produción da masculinidad hexemónica e do capital, dan as grazas por coidalos e por dar patadas a un balón pagan millóns. Desde o inicio da crise do COVID-19, os gobernantes enxalzan o sacrificio de todos e todas. Mentres tanto, as tarefas de coidado realízanas as mulleres, especialmente as traballadoras, e especialmente as migrantes en situación precaria. É dicir, as mulleres traballan de forma gratuíta e, ademais, nos traballos pagos tamén se lles pon nas peores condicións de traballo. Por tanto, o que se disfraza de recoñecemento é a violencia simbólica neste contexto. Como dixo Silvia Federici, o que chaman amor é un traballo non remunerado para as mulleres.

Por tanto, valorar ás mulleres que traballan como escravas é unha estratexia para perpetuar a explotación e a relación de poder. Neste sentido, o “heroísmo” dos profesionais sanitarios tamén nolo mostran en reportaxes cheas de emoción (que moitas veces nos dan vergoña de barrio). Ante iso, numerosos profesionais sanitarios levantaron a voz e pediron recursos en lugar de agradecementos, aplausos e idealizaciones. O romanticismo da explotación e as relacións de poder atópase en moitos campos, pero xoga un papel especial nas tarefas que realizan as mulleres. De feito, o romanticismo do coidado é unha estratexia heteropatriarcal eficaz. Xunto coa construción do amor romántico heterosexual, sitúase na espontaneidade das mulleres o goce, o coidado dos demais e a priorización das necesidades dos demais, e márcase un camiño para que as mulleres consigan o amor e a felicidade. Seguindo as palabras de Monique Wittig, a heterosexualidad non é unha práctica sexual, nin un anhelo sexual. É máis, a heterosexualidad non é só unha organización, senón un réxime político que estrutura a toda a sociedade. Así, o pensamento heterosexual presenta a diferenza sexual como esencial, naturaliza o antagonismo entre homes e mulleres e permite que os homes se apropien de mulleres e criadas.

A idealización das tarefas de coidado, a hinchazón do coidado por amor e romanticismo, é un fenómeno que podemos situar histórica e xeograficamente. As familias e nais amables que hoxe coñecemos comezaron a construírse en Europa no século XVIII, coincidindo co desenvolvemento do biopoder. Na década de 1950, nas sociedades occidentais, nas mulleres brancas de clase media impúxose o “anxo de casa”. É dicir, as mulleres debían ser escravas amorosas dos homes soldados que regresaron da Segunda Guerra Mundial. Coincidindo coa expansión do neoliberalismo, a partir da década de 1980, a maternidade intensiva comezou a estenderse, entre outras cousas, en torno ao mandado de lactación. Así mesmo, no noso contexto está a levarse a cabo en especial o romanticismo do coidado no ámbito da maternidade, que, naturalizada, esténdese en gran medida a todos os coidados da familia. Imos atopar a mesma romanticismo na preocupación por satisfacer as necesidades dos nenos e das persoas maiores? Sen dúbida: non. Así, nas sociedades occidentais contemporáneas a maternidade intensiva e romántica converteuse en hexemónica. Ao longo da historia, este modelo plasmouse en moi poucas ocasións, iso si, sempre en tempos antifeministas.

Nas sociedades heteropatriarcales, as obras das mulleres se naturalizan e esencializan continuamente, especialmente as relacionadas coa produción da vida. As feministas, pola súa banda, insistimos en que os traballos que realizan as mulleres tamén son produtivos, e nesa perspectiva aparecen as ideas patriarcais do traballo, a produtividade e a natureza. Desde a época na que temos a oportunidade de analizar a historia do ser humano, atopámonos coa racionalización, a técnica, a socialización e a planificación da produción da vida, creando saberes que influíron na forma e no momento en que esta prodúcese. Por tanto, o romanticismo das tarefas de coidado é un mecanismo para a esencialización das tarefas das mulleres. De feito, no imaxinario da boa custodia dos demais prímanse os afectos e o amor. É dicir, os desenvolvidos en familia. Neste sentido, dado que as mulleres se constrúen como seres amorosos, considérase máis adecuado o coidado que realizan as mulleres da familia. Por tanto, é imprescindible denunciar a esencialización que se produce nas obras das mulleres e analizala como construción política. Comprender as relacións que constrúen estas obras como relacións de produción.

Tamén é de vital importancia relacionar a idealización do coidado e a maternidade romántica cos cambios acaecidos nos países do norte global nas últimas décadas. E é que, aínda que os suxeitos oprimidos polo heteropatriarcado conseguiron durante décadas aumentar a liberdade e o poder, agora atopámonos nunha época reaccionaria. Ademais, este fenómeno está a producirse en sociedades occidentais con baixas taxas de fecundidade e, en consecuencia, o ensalzamiento da maternidade ten consecuencias directas. Ademais, é totalmente funcional para os intereses do capital que as mulleres sexan coidadoras gratuítas, xa que así as mulleres producen a forza laboral dunha maneira moi rendible; ademais, hoxe en día é a súa fórmula, entre outras cousas, a de expulsar do mercado a un gran número de asalariados. Todos eles estanse materializando xunto coa baixada salarial, a precarización dos sectores feminizados e a privatización das estruturas públicas, é dicir, co aumento da carga de traballo das mulleres nas familias.

Ultimamente, a moitas feministas estásenos facendo evidente que o romanticismo no coidado e a maternidade é cada vez maior. Ademais, o núcleo destes significados está interiorizado até as entrañas, é dicir, que a mellor maneira de xestionar as nosas necesidades e interdependencia baséase no vínculo afectivo. Pola contra, para poder desfamiliarizar o traballo gratuíto é imprescindible fortalecer as estruturas públicas e, doutra banda, hai que cambiar ese pensamento, que di que o mellor coidado é o que fan as mulleres da familia. Hai poucos meses, para o enfado das feministas, a conselleira de Igualdade do Goberno Vasco afirmou que o sistema público de coidados non é sostible economicamente, e que necesariamente hai que garantir o dereito das familias a coidar. Nós témolo moi claro: son políticas antifeministas que reforzan os privilexios dos homes, fortalecen o réxime heterosexual e veñen acompañadas de ofensivas capitalistas e racistas. Tamén se dará as grazas ás mulleres, e os homes e empresarios seguirán acumulando capital na capital. Exaltaranse os coidados e a familia, e seguirase obrigando ás mulleres migrantes a traballar nas peores condicións posibles. Encherán de eloxios o amor da súa nai e continuarán buscando a nais e criadas. Din amor, pero é explotación.