En 2022 o Consello, LAB e ELA expuxeron a euskaldunización do sector público vasco. Que valoración fai LAB do decreto en relación con el?

A principal conclusión é que é unha oportunidade perdida para euskaldunizar a administración. Non responde ao que a situación esixe, nin ao que esixe a euskaldunización da administración, nin ao proceso de normalización do eúscaro. Tampouco aos retos que temos ao límite.

Hai avances no decreto?

Hai avances, pero hai que ter en conta que o anterior é de 1997, estivo vixente durante 27 anos, polo que si hai algúns avances. Entre elas, que o actual decreto afectará a todo o ámbito público, xa que até agora algúns ámbitos estaban excluídos. O novo Decreto afectará á totalidade dos empregados públicos, ao redor de 140.000 traballadores.

Con todo, aínda que se estendeu a todo o ámbito público, ofreceuse á Ertzaintza, á Xustiza e a Osakidetza un prazo de nove anos para aplicar as medidas do Decreto. Hai ámbitos que poden acelerar o proceso porque están máis avanzados ou teñen máis posibilidades, pero a algunhas entidades dálles un prazo de nove anos.

O Decreto ten avances respecto de 1997, pero outra cousa é o que sucedeu desde fai tres ou catro anos até a última versión. LAB viu con preocupación a evolución da versión inicial á última: algunhas das mencións e medidas iniciais desapareceron ou se han difuminado.

Nos borradores iniciais do Decreto aparecían medidas e mencións para priorizar o eúscaro, que se eliminaron na última versión. De feito, así botaron de atrás nos xulgados, dentro da agresión xudicial.

Di que foi unha oportunidade perdida.

Ao longo destes anos o coñecemento do eúscaro aumentou e os novos traballadores serán en gran medida euskaldunes. Pois non ter en conta a evolución do coñecemento na euskaldunización da administración, ou non expor medidas máis atrevidas, non o valoramos positivamente. En particular, ademais, o decreto expón como reto fomentar o uso do eúscaro como lingua de traballo, ademais de garantir o servizo á cidadanía en eúscaro, por suposto. E nese reto compartimos, pero este obxectivo non se reflicte en medidas valentes e concretas. Só dous exemplos: os circuítos en eúscaro e a formación orientada ao persoal para poder traballar en eúscaro non se mencionan.

O decreto recolle novas formas de acreditar o nivel de eúscaro.

Preocupámonos por abrir novas vías para acreditar o eúscaro. En primeiro lugar, nos últimos anos cada vez hai menos tensión para avanzar na euskaldunización da administración. Cada vez está a suceder máis: o persoal que ten acreditado o perfil lingüístico incorpórase e non imparte ou non é capaz de traballar en eúscaro. En 2012, o goberno de Patxi López [PSE] aprobou un decreto no que se establecía que a realización de estudos en eúscaro levaría o perfil lingüístico. Non todos os alumnos do modelo D alcanzan o nivel suficiente. A realidade dinos que hai un grupo de traballadores que non son capaces de traballar en eúscaro.

Neste ambiente de distensión, aínda se estenderán máis os supostos modos de verificación. O exame da oferta de emprego público en eúscaro ou mediante a exhibición da expresión “uso fehaciente do eúscaro no posto de traballo” terá a consideración de eúscaro acreditado. Como se medirá que o traballador traballa en eúscaro? Que significa que é capaz de traballar en eúscaro? Estas dúas novas vías asegurarán a capacidade de traballar en eúscaro?

Podemos ter un gran número de traballadores con acreditación, pero a realidade dinos que non é certo, que os traballadores non son capaces de traballar en eúscaro. Non estamos en contra da utilización de novas formas de verificación, pero hai que pór medidas e facer un seguimento.

Outra novidade é a asimetría dos perfís lingüísticos.

A partir de agora poder realizar diferentes perfís lingüísticos orais e escritos. É certo que no decreto recóllense uns criterios e un procedemento para a súa fixación, pero debería utilizarse en situacións moi xustificadas e non xeneralizarse. Os condutores, os limpadores... din que pensan en profesións pouco escritas. Dito así, non o vemos mal, pero que sexan excepcións. Pola contra, pode ser outra rendija para profundar na perda de tensión á que fixen referencia. Pode abrir a porta ás baixas dos perfís lingüísticos.

Está condicionado pola agresión que temos?

Non temos dúbida de que condicionou. Lembrarei o exemplo que mencionei anteriormente: A VPL contiña explicitamente que nas versións iniciais do decreto [Viceconsejería de Política Lingüística] poderíase dar prioridade ao eúscaro, referencias que desapareceron. Nos tribunais están a castigarse estas mencións. Esa é a única explicación que atopamos para quitar as mencións de priorización do eúscaro.

Outro exemplo é o índice de obrigatoriedade. Non estaba explicitado no decreto anterior, pero se entendía que, á hora de determinar o número de perfís lingüísticos, este índice era o mínimo e non o máximo que debía cumprir a Administración nas convocatorias de emprego. Nas últimas sentenzas dise que este índice representa o máximo. Aí está o caso de Uliazpi, por exemplo. O novo decreto non recolle explicitamente que este índice significa ‘mínimo’. Na nosa opinión, o índice debía ter un carácter mínimo e facultar ás entidades para incrementar o número de prazas con perfil lingüístico por encima de devandito índice. Claramente, así se recolle no decreto pensando nas sentenzas.

Por tanto, a agresión continuará.

Esa é outra das principais críticas que nós facemos. Agora estamos en pleno ataque e aprobarase o decreto. Non se fai ningún esforzo para apoiar xuridicamente os pasos que se dan para euskaldunizar a administración. O decreto tamén pode ser levado a xuízo, vímolo, calquera persoa pode recorrer a calquera cousa.

Nota de valoración de LAB: O decreto que aprobará o Goberno Vasco para a normalización do uso do eúscaro no sector público da CAV perdeu a oportunidade de saltar na euskaldunización da administración