Os empresarios e responsables políticos do sector dinnos que o turismo xera riqueza e emprego, pero que é o traballo turístico? Que tipo de traballo xera o turismo? E quen gana con iso?

A entidade San Sebastián Turismo di que máis de 15.000 persoas traballan no sector en San Sebastián, pero de que estamos a falar en concreto do sector? Heidi Keyer e Obady e Marci son os autores que clasifican o traballo turístico en tres categorías. O primeiro deles é o de traballos directamente relacionados co turista, tanto en hoteis como en restaurantes, entre outros. A segunda, traballos en contacto indirecto co turista, como provedores e de transporte. E, por último, a terceira é a axuda; institucións, emerxencias, limpeza viaria… Por tanto, hai que ter en conta que o traballo turístico abarca moitas formas de traballo.

Moitas veces escoitamos que o turismo crea emprego. Pero non se profunda nas condicións de traballo. O convenio de hostalaría de Gipuzkoa asinouse en 2023, dez anos despois. O convenio supuxo unha mellora para o sector precarizado, que incluía un incremento do 12% do salario e un control máis detallado das horas de traballo. A negociación dos dous últimos convenios hoteleiros púxose en marcha cando os traballadores manifestaron a súa intención de facer folga, entre as melloras que se introduciron atópanse a consideración da saúde dos servidores de pisos que se encargan da limpeza das habitacións hoteleiras e a prevención do risco laboral ou a compensación ao 100% da prestación aos traballadores que estiveron no ERTE durante a pandemia. Doutra banda, non podemos esquecer os feitos que en xaneiro de 2023 deixaron ao descuberto en dous establecementos da cidade contratos ilegais, condicións miserables de vida e traballo e situacións de explotación.

Reparte moi mal na sociedade a riqueza que xera o turismo. E nos empregos turísticos máis precarizados traballan principalmente traballadores migrantes, racializados, mulleres e mozas. Nas tarefas de limpeza de hoteis e pisos turísticos, é habitual que traballen mulleres migradas e racializadas. O traballo en bares e restaurantes leva a cabo xeralmente por persoas migradas que se volveron “invisibles”. Os mozos a miúdo traballan nestes traballos durante un tempo que lles permite conseguir un traballo máis digno. Na macro-eventos deportivos e culturais que se organizan para atraer turismo á cidade, tamén son novas os traballadores temporais.

Os investidores que se enriquecen coa turistificación de Donostia buscan reducir custos e aumentar beneficios precarizando e explotando as condicións laborais dos traballadores: empregos que non chegan ao salario mínimo (SMI/SMI), traballos físicos e repetitivos, traballadores que transitan por ETT… Aínda por riba, nos últimos anos incluíuse no xogo a economía “colaborativa” como novo e moderno modelo de explotación. A explotación e a especulación disfrázanse de relacións directas entre a cidadanía a través dunha mercadotecnia colorido. Repartición de comida a domicilio (Glovo), vivendas de aluguer turístico (Airbnb), plataformas que permiten durmir nelas “gratis” a cambio de traballar en hostais…

En Donostia-San Sebastián, na dirección cara ao decrecimiento turístico e para evitar o monocultivo turístico, é prioritario crear empregos non vinculados ao turismo. Por unha banda, para garantir os dereitos dos traballadores e mellorar as condicións de traballo. Doutra banda, para que o modelo económico da cidade non estea dentro dun sector que xere grandes danos, inestable e tan dependente das condicións climáticas, enerxéticas e políticas internacionais. É necesario diversificar a economía de Donostia-San Sebastián para establecer un modelo máis equilibrado. Para iso, o camiño máis axeitado é deseñar e desenvolver un proceso de transformación planificado, no que se implante unha serie de formacións, subvencións e outras medidas que canalicen ao persoal que actualmente traballa no turismo cara a outros sectores, unha transición completa.

Mentres Donostia-San Sebastián está afectada pola turistificación, como traballadores e traballadoras estamos en risco diso. Para loitar contra a precariedade e a discriminación, e para impulsar a transición cara a un modelo económico máis equilibrado na dirección do decrecimiento turístico, é máis necesario que nunca a organización dos traballadores e da cidadanía. Non aceptamos enriquecernos vendendo a nosa cidade e as nosas vidas.

Eihar Egaña

Membro da plataforma de donostiarras polo decrecimiento turístico cos veciños