A asociación cultural Muara de Hondarribia celebrou o venres pola tarde un acto de agradecemento e transparencia na súa traxectoria. A asociación estaba chea de xente. A presentación correu a cargo de Jaime Altuna e as cancións de Urbil Artola deleitaron o momento. O trailer de dous documentais respiratorios abriu o acto: o relato céntrase na relación entre Iratxe Sorzabal e a súa nai Mari Nieves Díaz. O caso do preso irundarra é o punto de partida para abordar a tortura con maior amplitude.

O director e guionista Jon Mikel Fernández foi o primeiro en tomar a palabra. Subliñou que foi un proceso fermoso e enriquecedor, pero que tivo momentos duros, porque “a historia que traballamos non é de todo tipo: tortura, represión sexista, maternidade… Tiven moitas dúbidas na cabeza, ao redor do meu rol, pero grazas a Kima e Irache e á súa confianza avanzé”. Posteriormente, o éxito da estrea en Irún, a elección para o Festival de Cine de San Sebastián e a prolífica traxectoria do documental. “Conseguiu o obxectivo das dúas respiracións, difundir a realidade da tortura e, ademais, non cura a ferida que a tortura produciu na nai e na filla, pero si axuda a aliviala. Irache díxonos hai un ano que o documental tamén lle axudou a superar o trauma da tortura, e iso é algo grande”. Fernández agradece a xenerosidade da súa nai e da súa filla por mostrar a súa ferida persoal, o que lle fixo tremer dentro de moitos espectadores, senten o que viron. “A loita contra a tortura é unha loita de longa respiración e isto é un paso máis. Estou orgulloso e contento co feito”.

Os protagonistas do documental foron escoitados en vídeo e audio. Mari Nieves Díaz contou que previra algo pequeno e coloquial ao principio, e que se sentiu algo superado coa dimensión que adquiriu o proxecto, “pero había que sacar o tema das torturas á rúa, antes da miña filla pasaron outros moitos casos e algúns se quedaron no camiño”. Quixo agradecer ás persoas que estiveron detrás do proxecto e subliñar que isto non acaba aquí: “Lembrade a todas esas persoas que seguen no cárcere, porque deron o seu amor e a súa mocidade por Euskal Herria; lembrádelles sempre, por favor; para min, todos os que están dentro son os meus fillos”.

Confesións torturadas: “Esquéceche do grande”

Iratxe Sorzabal comenta a importancia de pór caras e voces á tortura para divulgar, sensibilizar e denunciar esta realidade. Indica que se alcanzaron estes obxectivos á vista da expansión de Bi arnas. “A tortura non é cousa do pasado, aínda estamos máis de cen persoas sufrindo as consecuencias da tortura. É hora de que os presos cheguen a casa, e iso é traballo colectivo”. E quixo dedicar as últimas palabras á súa nai, ás nais de todos os torturados e represaliados: “Esquéceche dos grandes. Recoñecemento a vostedes, a vostede. Un bico a todos”.

De súpeto, o teléfono soa na sala, Mari Nieves é o móbil de Diazen, colle e di en voz alta: “El é, Iratxe dá”. Sorzabal escoita un aplauso alén do teléfono. Este envía un abrazo de volta.

Gardado en caixón por ETB

A produtora e fundadora do proxecto, Kima Arzuaga, deu datos: o documental realizou ao redor de 110 actuacións, a maioría no País Vasco, e na maioría das sesións estiveron Arzuaga, Fernández ou Nekane Txapartegi para dialogar despois do audiovisual. TV3 comprou os dereitos do documental, duplicárono e déronllo en prime time: case 200.000 persoas vírono. “Por iso ETB tamén comprou os dereitos, pero teñen o documental gardado no caixón e sospeitamos que non o van a tirar, que si o van a tirar non sexa por favor ao catro da mañá”. Kanaldude tamén emitiu o documental e Arzuaga contou que a pesar do peche do venres, aínda teñen proxeccións.

Para sacar adiante o proxecto púxose en marcha o crowdfunding e a maior parte dos 20.000 euros que utilizaron para realizar o documental foron achegas individuais (as cantidades puidéronse ler nun cartel pegado na parede). E fíxese si as actuacións supuxeron finalmente un beneficio económico. “Que facer con ese diñeiro? Temos claro que para nós non vai ser –explicou Arzuaga–, nós xa cobramos, non en diñeiro, senón en experiencia, e pensamos que a maior parte dos beneficios entréguense á Asociación de Acollida”. Recepción traballa para axudar e apoiar aos recentemente saídos do cárcere. Ademais, Axut destinou unha cantidade menor! ao colectivo, ao grupo de teatro dos irmáns Fuchs, “polo seu gran traballo político e social”. Durante o proceso de dous arneses, acompáñanlles.

Mari Nieves Díaz recibiu ao final un ramo de flores de mans do produtor e do director, e Urbil Artola sacudiu a guitarra. Despois, a oportunidade de seguir comendo, bebendo e conversando prolongouse até o límite, xa que é de celebrar a forza e a pegada que deixará aquela ocorrencia que naceu de forma sinxela.