No século XVI o polaco Nicolás Copérnico (1473-1543) aclarounos as fluctuaciones entre a terra e o sol. Até entón, en catorce séculos, as teorías de Tolomeo (cap. o século XV), toda a constelación movíase ao redor da terra. A Nicolás queimáranlle case furiosamente porque a terra viraba en torno ao sol e non porque o sol dese voltas ao redor da terra. Un ano máis, con motivo das festas de San Juan, no solsticio deste verán queimaranse moitos trastes vellos, dando lugar a grandes chamas. Pero en tempos non tan antigos queimouse a persoas no lume. A nova teoría de Nicolas, segundo Nicolas, admitía que tamén tiña precedentes. Por exemplo, o astrónomo Aristarco de Samos, grego do século II anterior á nosa época. Por tanto, é unha idea antiga do heliocentrismo.

Hoxe en día todo o mundo sabe que a terra vira ao redor do sol, ao mesmo tempo que a terra, en rotación, virando continuamente ao redor dun eixo. Vénme á cabeza a imaxe dun peón que nos deron na infancia para ensinarnos o sol e o funcionamento da terra. Mentres o propio Cizota dá voltas polo solo, dá a volta dun lado a outro en forma de elipse. Un bo exemplo. Incluso o Ciprés andou un pouco torto co seu eixo, que é o que nos marca os solsticios e equinoccios do sol na terra na que vivimos.

Sería difícil que séculos antes se expuxese o heliocentrismo, cando se dicía que a terra era o plano. Algúns filósofos gregos afirmaron que a Terra era esférica, non tal e como hoxe recoñecémolo, algo máis complicado, pero que a deixamos para outra. Hoxe en día, no século XXI, aínda hai quen di que a terra é un plano. (Si queres, hai artigos en internet). Con todo, nos días de Copérnico sería difícil comprender como demos se atopaban os homes, arriba ou abaixo, no hemisferio oposto. Menos mal que un século despois veu Isaac Newton coa Lei de Gravitación. Tranquilizámonos un pouco!

Saímos daquela visión xeocéntrica do cosmos que tiñamos durante miles de anos e pasamos a unha visión heliocéntrica e a visión do universo cambiou radicalmente. A cosmología, e as ciencias en xeral, abriron os nosos cerebros e produciuse un rebrote nos séculos XVI e XVII. Renacemento.

Pero hai outro centrismo que non vencemos. Eu diría que aumentou, aumentado, ensanchouse: Antropocentrismo. Non o creas, isto tamén ten que ver co cosmos. Cando o ser humano púxose na terra como base, punto de vista, xestor, adaptador…, a terra seguirá dando a volta ao sol, pero en cada volta, ano tras ano, é máis pobre. A este antropocentrismo hai que engadir o androcentrismo. O ser humano, e en especial o masculino, o centro do cosmos.

Cando o home pasou do Paleolítico ao Neolítico, fai aproximadamente 12.000-10.000 anos, converteuse en sedentario. Empezou a cultivar campos e a criar gañado, e seguín cazando e recollendo froitos. Houbo grandes cambios. A lingua, a linguaxe foi o máis importante, e a creación e o uso dos roles. Xurdiu un mundo novo. Si antes eran familias ou clans, agora fórmanse todo tipo de grupos moi vinculados, incluídos os xefes. O home daquela época era mítico e a través da linguaxe tratou moi ben o mundo da imaxinación. Pronto se buscaron forzas poderosas míticas para resolver os problemas xurdidos naquela primeira mente desenvolvida.

Un par de ou tres mil anos despois xurdiron as relixións, as relixións teístas. O proceso non foi espontáneo. Eran relixións inventadas polo home mesmo, e que expresaban que era vontade dos deuses, que eran mandatos escritos polos deuses, que os deuses lles falaban en soños, etc. Ao home víñalle ben ser un deus inventado á súa medida. Sempre ao seu favor e en contra do inimigo. Había até a posibilidade de ser un Deus aos xefes, aos reis: Faraóns en Exipto ou Césares en Roma. O home, descontento coa súa, loitou por máis e dixo: “Gora gu eta gutarrak, ninguén mellor que nós, somos elixidos e os deuses están do noso lado”. Desta maneira, os que estaban en torno del facíanse inimigos con facilidade. Mirade a historia, os imperios terribles: persa, babilónico, exipcio, grego, romano, español (incluíndo Sudamérica), desexo de imperio alemán (Nazis). E as revolucións…? Francia, Rusia. E que dicir das revolucións comerciais e financeiras: Norteamérica, China, Xapón…

Pero aínda non terminou o mítico estadio: a globalización. Detrás desta palabra escóndense moitos conceptos. A min, polo menos, ocórrenseme moitas preguntas. Non era a globalización o que facían os grandes imperios, aínda que uns facíanse máis ricos que outros? Que facían as nacións europeas coa colonización? Non será a globalización actual a mesma, pero camuflada? Non temos hoxe o mesmo nivel de conciencia que fai 8.000 anos, mítico? E, por último, non estamos aínda, segundo todas as aparencias, inmersos nun antropomorfismo? Cando chegará o ser humano a outra conciencia máis madura? A nova perspectiva, quizá se estea desenvolvendo, pero o nivel de conciencia…?