- O acto de Oñati, que conmemorou o centenario de Eusko Ikaskuntza, insistiu en que a corda da nación e a cultura vasca segue viva, pero ao mesmo tempo serviu para simbolizar que os máximos dirixentes vascos sitúanse fóra desa corda. Centos de representantes da cultura, o coñecemento e a política vasca reunidos o sábado en Oñati lamentáronse de como se representou a distancia que os máximos dirixentes han marcado co resto da cidadanía. Non senten á altura do resto da cidadanía e non están dispostos a compartir co resto da cidadanía a corda que representa a transmisión da nación vasca.
Renuncia dos Presidentes
Sábado, 24 de novembro de 2018. Son as 11:20 da mañá na praza de Oñati cando o presidente do Centenario de Eusko Ikaskuntza, Xabier Alkorta, achegouse aos presidentes dos tres distritos vascos para convidarlles a participar no aurresku. Ante os pórticos do Concello atópanse os máximos dirixentes vascos, Iñigo Urkullu, Uxue Barkos e Jean René Etxegarai, os lehendakaris do Goberno Vasco, Navarra e Euskal Elkargoa, Ramiro González, Unai Rementeria e Markel Olano, os tres deputados xerais de Álava, Bizkaia e Gipuzkoa, e o alcalde de Araba. Con eles están o presidente de Eusko Ikaskuntza, Iñaki Dorronsoro, e o presidente do Centenario e o propio Xabier Alkorta, encargado de sacar a soga do aurresku.
Xabier Alkorta reiterou ás máximas autoridades nese momento a invitación que todos eles xa recibiran con anterioridade. Como 100 anos antes, o presidente do Centenario deulles as mans e transmitiulles a invitación a participar nesta soka-dantza. Urkullu, Barkos e Etxegarai negáronse a aceptar a invitación, do mesmo xeito que o fixeron os deputados xerais e outros máximos dirixentes da Cámara. As excepcións foron o presidente das Xuntas Xerais de Álava, Pedro Elosegi, o presidente de EUDEL, Imanol Landa, e o alcalde de Oñati, Mikel Biain. Estes últimos, con todo, accederon aos soportais e accederon á corda de aurresku xunto a alcaldes de localidades como Salvatierra, Aramaio, Bergara, Tolosa, Gernika, Berriozar, Arrasate, Gordexola ou Hernani, entre outros.
Agradecemento aos socios de Eusko Ikaskuntza
Aos poucos minutos, a banda municipal de txistularis de Oñati comezou a sacar polos soportais do Concello a corda do aurresku para conmemorar o centenario de Eusko Ikaskuntza. Xabier Alkorta, presidente do Centenario, foi o encargado de arrincar o aurresku, e da súa man o dantzari do grupo Oñatz, que realizou os labores de aurresku. En Soka, xunto ás autoridades anteriormente citadas, participaron representantes de Eusko Ikaskuntza e vogais da comisión, así como dantzaris de Oñati.
Tras dar a volta á praza, a corda colocouse mirando aos veciños, o Concello —e os máximos dirixentes que decidiron non entrar na corda, abandonados no biscaíño—, os dous dantzaris do grupo Oñatz, Mikel Biain, bailarín co mesmo nome que o alcalde de Oñati, e Garazi Madinabeitia saíron ante a corda e bailaron o desafío, recibindo aos veciños.
Despois, os camareiros sacaron a dous invitados ao centro da praza. Trátase de María Luisa Azurmendi, unha oñatiarra de 91 anos, e Álvaro Castillo, o socio máis antigo e mozo da Sociedade de Estudos Vascos. Ambos representaron a homenaxe aos socios de Eusko Ikaskuntza e foron honrados co aurresku máis sentido por parte dos dantzaris como representantes dos socios que realizaron unha frutífera traxectoria centenaria. Por último, coa corda envorcada cara ao Concello, o aurresku e o atzesku volveron a bailar o desafío, baixo a atenta mirada dos socios Azurmendi e Castelo.
Nó atado
O aurresku meteuse pola ponte que formaron a man dereita de Madinabeitia e o socio Castelo, e todos pasaron pola ponte colgante. A pesar dalgunhas explicacións sobre o significado destas pontes, habituais en aurresku e soka-dantzak, pretendeuse dotar a esta figura dun simbolismo que vinculase o nó de cohesión que propuxo Juan Antonio Urbeltz no aurresku de Oñati, polo que o aurresku finalizou cun nó de non desengancharse durante moito tempo á corda reconstruída cen anos despois.
Os máximos mandatarios fóra das premisas
Fai 100 anos, o 8 de setembro de 1918, ao peche do Congreso, participaron no aurresku deputados de Álava, Bizkaia e Gipuzkoa. O aurresku de honra foi para o deputado Pedro Laskibar e contou coa presenza de Jorge Satrustegi, un dos deputados. No posto de servidor, actuaron tres presidentes das deputacións.
En 2018, mentres a praza de Oñati era escenario do principal ritual coreográfico vasco, os máximos dirixentes vascos miraron aos bailaríns fronte aos pórticos do concello. Os máximos dirixentes vascos situáronse fóra da soka-dantza que quixo representar o centenario dos propósitos e saberes de Eusko Ikaskuntza e as súas aspiracións de futuro. Autoexclusión que dificilmente poderán comprender e xustificar.
Este tipo de presentacións públicas xóganse no campo da imaxe e os símbolos. A tradición do aurresku foi obxecto dunha profunda transformación e un uso perverso nas últimas décadas. O protocolo que un grupo celebraba bailando xuntos, de man en man, hase esvaecido e os mandatarios consideraron que a pleitesía que se fai á súa suposta excelencia é unha manifestación. Pero a honra do aurresku non está no seu sitio, ríxido e inmóbil, ao recibir o esforzo dunha bailarina. Non, a honra do aurresku está na corda, ao pertencer á corda, formando parte dese grupo, nesa expresión pública e simbólica da vontade de seguir tirando desa corda.
Responsabilidades da representación cidadá
As autoridades representan á cidadanía, á sociedade, á comunidade en xeral. Son os responsables de devandita representación e a súa conduta debe axustarse a ela. No prólogo do 100 aniversario de Eusko Ikaskuntza, a misión dos gobernantes era representar na corda esa representación dos cidadáns que asumiron a súa responsabilidade. Máis aló do seu partido e da súa identidade persoal, son os cargos que representan e os símbolos dos seus paisanos. Resúltame incomprensible que os máximos representantes dos vascos e, por tanto, dos cidadáns que nos representan, póñanse fóra da corda de Eusko Ikaskuntza. Non só puxéronse fóra da corda, sacáronnos aos cidadáns da corda.
Na praza de Oñati había moitos académicos e sabios que achegaron e traballado moito na traxectoria de Eusko Ikaskuntza: historiadores, etnógrafos, lingüistas, antropólogos, folcloristas,... Moitos se mostraron sorprendidos e decepcionados ante a negativa das autoridades. Para os que coñecen a historia da cultura vasca, é coñecida a longa historia da participación das autoridades neste tipo de protocolos coreográficos.A danza das autoridades foi parte da nosa cultura. Esta vez non se lles pedía tanto. O que se lles propuxo é participar na corda, darse as mans e camiñar pola praza. Nada máis. Pero nin sequera para iso están dispostos as nosas máximas autoridades.
En 1918, Alfonso XIII. O rei de España asistiu ao congreso de Eusko Ikaskuntza, pero non participou no aurresku. En 2018, os máximos dirixentes vascos asistiron ao Congreso dos 100 anos, pero non participaron no preámbulo. A mensaxe que nos trasladaron ao exterior deste ritual coreográfico non é nada agradable.Creo que cometeron un grave erro.
Esta opinión foi elaborada por Dantzan-eus e trouxémola a ARGIA grazas á licenza SS-By-SA.