Som mouros na boira? (Somos mouros entre a néboa?) Jo non sóc d’aquí, (Eu non son de aquí), e És morta a poesia?, (Morreu a poesía? ). Tres libros de Joseba Sarrionandia en catalán.Quen é para ti Sarrionandia?

Hai tempo que coñezo a poesía de Sarrionandia, grazas ao monográfico da revista de poesía Reduccions que Jon Kortazar escribiu en 1984 unha longa e extensa antoloxía da poesía vasca. O propio Jon traíanos discos de Ruper, entre outros, e neles buscabamos poemas de Sarrionandia e Atxaga. En 1986 publicouse un libro de relatos de Sarrionandia en catalán. Ademais de ser un referente intelectual, para min, Sarrionandia é unha escritora completa e profunda.

Que opina dos libros?

Eu non son de aquí, en castelán. Foi unha sorpresa tremenda. Os ensaios curtos, as citas e as reflexións… son excelentes, sobre todo no seu tema, máis sobresaíron nunha situación concreta. Trátase de temas moi variados, é unha erudición evidente: As reflexións de Sarrionandia son moi clarificadoras e contundentes.

Somos uns mouros na néboa, iso é todo. Obra mestra e famosa multidisciplinar. Por seccións, as ramas das seccións tecen o tema principal: o relativo á condición da colonización humana individual e colectiva. Mostra a un nivel moi alto o presente e o pasado, coñecido ou oculto, silenciado ou manifesto. Dixen que a obra principal, a miúdo utilizada sen razón, é aquí literal: “Obra principal”.

Morreu a poesía? a antoloxía era moi necesaria para quen non lemos Sarrionandia no seu idioma e o que lemos noutros idiomas que necesariamente coñecemos. En canto antoloxía do auto-antoloxía, a antoloxía foi naturalizada polo propio autor, é o seu autorretrato poético, polo que é un valor intrínseco. Para nós, ter unha edición en catalán é unha gran noticia.

Como pensador e intelectual, que subliñou?

A súa honestidade, radicalidad, compromiso… Ten unha visión ampla, porque fai posible a universalidade desde o particular. A súa forma de pensar e de actuar pódese debuxar como un río de múltiples vertentes: afluentes e subfluviales, vertente hidrográfica, que reúne as augas e gravas de diferentes lugares –vivencias– e que sabe conducir a unha altura de auga. O seu pensamento chegou de vivencias e aprendizaxes para acabar co coñecemento e a vida.

E como poeta?

Ofrécenos unha claridade transparente, sen caer na nada nin na lixeireza. A súa vinda lírica atravesa temas e reflexións, a súa voz convértenos en membros da comunidade, é un espello, e a miúdo non nos gusta vernos alí. Como a súa poesía xorde da experiencia, a experiencia e o “eu poeta” desaparecen tras o traballo poético. O seu é poesía, literatura, non panfletos nin bágoas de miseria, sen referencias de auto –sempre inmoral–. A súa poesía é feroz na reflexión fría e sempre tempestuosa.

A virtude da súa poesía, na súa calidade de superior, é realzada polas reflexións sobre os temas que aborda. A dureza, a crítica, a tenrura, a ironía, a esperanza, a desesperación, a amargura, o amor, o ataque aos poderes (e aos contrapoder)… Os seus poemas nunca son dun só rexistro. Son como o mundo, como as cousas, como nós: complexas e variadas. Era a literatura.

És morta a poesia? A poesía está morta?

Despois de ler o gran preámbulo desta antoloxía (todos os poetas teriamos que estar na parede do noso estudo para lelo antes de que se puxese a traballar), non podo máis que repetir as súas últimas palabras: “A poesía é como o gato de Schrödinger, está viva e morta á vez”. Por tanto, le o prologo para comprendelo.