Seguramente moitos de vós lembrarán ao personaxe dos contos Robin Hood: fuxindo da persecución dos soldados do Rei, escondíase no bosque de Sherwood, onde traballaba como ladrón de camiños. Cría que roubaba aos ricos para entregarllo aos pobres. O certo é que os ladróns de camiños como Robin Hood, aínda que o tiñan da lenda, tíñano tamén da realidade. O mestre Eric Hobsbawm definiunos como un ladrón de camiños social.

Segundo Hobsbawm, o perfil habitual dos ladróns de camiños sociais era o daquelas persoas que tiveron que fuxir por inxustiza ou por motivos económicos, polo que para sobrevivir tiveron que tomar como medio de vida o oficio de ladrón. Os poderes ou a xustiza considerábaos delincuentes e perseguíaos duramente, pero contaban coa protección dos campesiños e do pobo. Porque o pobo consideraba a súa situación inxusta e daba acubillo ou complicidade ás bandas de ladróns de camiños, sempre que cumprisen unha condición: os ladróns sociais de camiños nunca podían roubar aos campesiños pobres, que pertencían á comunidade campesiña.

O fenómeno dos atracadores sociais interpretouse como unha estratexia de supervivencia do xesto ou da xente oprimida de resistencia ás inxustizas do poder. Con todo, os atracadores sociais nunca puxeron en marcha políticas transformadoras. Máis que un movemento de loita, foron unha resistencia instintiva contra o poder e a inxustiza; sen un programa transformador definido. Ademais, aínda que nos contos, lendas e cancións hase mitificado a figura destes personaxes, nas fontes históricas non se atoparon probas de que redistribuían o subtraído.

O ladrón de camiños máis social foi un fenómeno universal, presente nas sociedades atrasadas ante a Revolución Industrial, en lugares afastados do control do poder, en todos os continentes do mundo. En Euskal Herria tamén foron ladróns de camiños deste tipo. Por exemplo , Bautista Landa Tretatxu de Larrauri, coñecido como gobernador de ladróns, asustou aos viaxeiros e señores de Bizkaia entre 1751 e 1753, segundo investigou o historiador Héctor González. Joseba Agirrezkuenaga tamén nos informou de Manuel Antonio Madariaga Patakon (1796-1850). Dela dicíase que eran ladróns, compaixón. Quitar Usabarri e dar ás viúvas. O Rota de Santxi das Bardenas era do mesmo xeito.

Os ladróns de camiños sociais desapareceron como consecuencia da expansión da sociedade industrial e do desenvolvemento dos sistemas de comunicación e dos medios de transporte. Pero os delincuentes das chamadas zonas non-go dos barrios periféricos non son herdeiros de Robin Hood? Porque creo que os ladróns de rúa actuais, como os de onte, son un simple xesto de resistencia, froito da pobreza, pero non un programa para eliminalo.