A Lúa Menguante de Xullo é, na miña opinión, a mellor época para plantar un allo porro que nos goce dos comezos do outono, do inverno e da primavera (Allium ampeloprasum var. porrum). Ao allo porro non lle gusta a calor nin moito menos a seca. No mes de xullo empézase a acurtar o día –entre o día máis longo do solsticio do 20 de xuño e o 31 de xullo recortarase exactamente 45 minutos e 12 segundos– pero aínda os días son moi longos e aman para crecer; é unha planta de gran fotoperiodibilidad, tanto para crecer agora como para florecer o ano seguinte nos días máis longos da primavera. Pero o allo porro é consciente do pracer que lle embarga: cada día corta a luz do día, e máis sol, menos calor, menos seca, máis auga e máis frío. Entón o allo porro gozar, canto máis frío, máis doce. Allos porros na familia das súas liliáceas (Allium sativum) e cebolas (Allium cepa var). Do mesmo xeito que cepa, ten cheiros e catas especiais polas súas esencias asociadas ao xofre, polo que os eruditos din que son moi bos para a saúde.

Tamén din os que saben que o allo porro regala con fungos nas raíces. Isto axudaralle a crecer e achegaralle alimentos que enriquezan a súa alimentación, sobre todo o fósforo. Esta capacidade de tratamento do allo porro está a ser comenenciuda para incorporar esta axuda de raíces noutras verduras. En Navarra, en Castejón, ensaiáronse con tomate e pemento: tras a formación de micorrizas de raíces en allos porros, introducíronse noutras sementes de verduras ou nas raíces das plantas. Con iso se enorgullece o valor da planta e, sobre todo, si existe unha época de seca, a súa capacidade para combatela crece. Isto converteuna nunha técnica cun panorama seco procedente do cambio climático. Un allo porro furibundo e cortante de secaño salvará aos afeccionados ás calores do extremo sur de Euskal Herria, que viven en Iparralde.

Fai miles de anos que traballamos e comemos o allo porro. Dise que en Mesopotamia, Turquía, Exipto e territorios limítrofes comían fai máis de 3.000 anos, por exemplo, como alimento para escravos piramidais. Os romanos apoderáronse del e estendérono. Ao parecer, foi trasladado a Euskal Herria fai uns poucos centos de anos. Era o alimento básico da pobre xente do Atlántico durante o inverno. Agora xa o temos do fracaso: En 2021 en Hego Euskal Herria xeráronse case 7 millóns de quilos de allo porro, a metade en Navarra. Porrusalda vai ser un dos nosos símbolos gastronómicos, aínda que creo que hoxe en día temos un pouco de esquecemento. Se alguén non divulgaba o que o gran enxeñeiro agrónomo e sociólogo Eric Birlouez di no seu Petite et grande histoire deas légumes de 2020, é dicir, que a santa renana Hildegarda Bingengoa (1098-1176) atribuía ao fracaso o frustrar a paixón e a forza polo sexo.

Francia é o maior produtor e comensal de allos porros do mundo, e alí, santos os santos, no argot, chaman ao pene “allo porro”.