Aproveitando que o 17 de outubro é o Día Internacional para a Erradicación da Pobreza, Argilan ESK, plataforma de loita contra a pobreza e a exclusión, considerou que é unha data interesante para realizar unha nova achega en materia de pobreza, en contraposición ao que o Goberno Vasco vén presentando desde o mes pasado aproveitando a publicación das táboas numéricas da Enquisa de Pobreza e Desigualdades Sociais de 2022.

Partimos da tese de que nin o crecemento económico nin o traballo (o emprego) son garantía de erradicar a pobreza, como non son os mecanismos de loita contra as desigualdades. Cada vez é máis evidente na historia desta era neoliberal, insoportable e ecolóxica do capitalismo, na que estamos atrapados no tres últimas décadas, que a concentración da riqueza converteuse non só nun mecanismo fundamental do funcionamento do sistema capitalista, senón tamén nunha causa de incapacidade para erradicar a pobreza.

Segundo o informe de Riqueza Global de 2022 de Credit Suiss, o 1,1% da poboación mundial ten máis dun millón de dólares (915.800 euros) e controla o 45,8% da riqueza global; o número de millonarios mundiais creceu rapidamente nos últimos anos, superando por primeira vez en 2020 o 1% da poboación adulta. A riqueza engadida dos súper ricos mundiais multiplicouse por cinco, pasando de 41,4 billóns de dólares en 2000 a 208,3 billóns en 2022, e a súa cota mundial de riqueza pasou do 35% ao 46% nese período. Pola contra, o 50% da poboación mundial ten menos do 1% da riqueza global.

O pasado mes publicáronse as táboas 31 da Enquisa de Pobreza e Desigualdades Sociais 2022. A valoración do Goberno Vasco e doutras institucións foi unánime, habéndose mellorado os datos de pobreza na Comunidade Autónoma do País Vasco (CAPV) en todas as súas dimensións, tanto no que se refire aos tipos de pobreza como á súa distribución colectiva e territorial respecto da enquisa de 2020. O relato do Goberno Vasco sobre a loita contra a pobreza conclúe que imos polo bo camiño en canto ás políticas de loita contra a pobreza.

En Argilan ESK non compartimos o relato oficial, aínda que admitamos que a maioría dos datos achegados pola enquisa de 2022 mostran unha diminución da pobreza respecto da enquisa de 2020. O noso relato sobre a pobreza en Euskadi, tras ler as táboas da Enquisa de Pobreza e Desigualdades Sociais de 2022, contraponse ao realizado polo Goberno Vasco:

1. Como é habitual, as interpretacións oficiais da pobreza que estamos afeitas pon en primeiro plano as formas da pobreza máis grave. E non é algo que nos parece ilóxico. Con todo, sobre todo as crises económicas, sociais e ecolóxicas que vimos enfrontando desde a Gran Recesión 2008-2012, están a afectar aos cidadáns que até agora diciamos de clase media, e estamos a pór en dúbida se son de clase media cada vez máis, porque tenden a descender na pirámide social. Por iso, nós damos a un dato da táboa da enquisa de 2022 que non se lle deu desde as institucións, que di que as persoas en risco de ausencia de benestar, que en 2020 eran 424.649, o 19,6% da poboación total da CAPV, subiron a 482.720 en 2022, é dicir, ao 22,3% da poboación.

2. O cadro da enquisa sempre atrae a nosa preocupación principal e mide o impacto das prestacións do Sistema Vasco de Garantía de Ingresos e Inclusión Social (RGI), a Prestación Complementaria de Vivenda (PCV) e as Axudas de Emerxencia Social (AES). Esta política do Goberno Vasco, que é a base da loita contra a pobreza en Euskadi desde 1989, nunca tivo vocación de erradicar a pobreza, senón de conformarse con vivir coa pobreza, e de obter beneficios políticos en termos de paz e control social. Por iso, valórase máis o retroceso da poboación atendida a través deste sistema de prestacións en 2022 a 120.594 persoas (5,6% da poboación en risco de pobreza) fronte a 127.953 persoas en 2020 (5,9% da poboación en risco de pobreza), e non se feriu o dedo nun modelo de 34 anos que deixa déficits tremendos, que:

a. Deixa a 39.143 persoas sen acceso a prestacións (1,8% da poboación en risco de pobreza), a pesar de ser moi pobres, porque non cumpren os requisitos e obrigacións establecidos pola lei. b. Aínda mantén a 48.244 persoas en situación de pobreza (2,2% da poboación en risco de pobreza), xa que a cobertura de prestacións impídelles deixar de ser pobres. c. Mostra que, sumando persoas dos dous casos anteriores, 87.387 persoas (das 159.737 persoas que compoñen o colectivo de persoas en risco de pobreza en 2022, é dicir, o 54,7% do total de persoas en risco de pobreza –subliñemos que é máis da metade– seguiron sendo pobres, aínda que o Goberno Vasco puxo en marcha fai máis de tres décadas unha política empobrecida de pobres. De verdade, non cremos que sexa un resultado de orgullo.

3. A Enquisa de Pobreza e Desigualdades Sociais, aínda que teoricamente debería medir en profundidade as desigualdades sociais, non o fai porque non presenta resultados sobre o número de persoas na cima da pirámide poboacional da CAPV e sobre a renda e o patrimonio (riqueza). É seguro que os procesos de concentración da riqueza que vimos a nivel global tamén se producen no noso territorio, pero estamos afeitos a que o Goberno Vasco, co medo a intervir na fiscalidade que sempre protexe o poder económico (tanto coas persoas que o exercen como coas súas sociedades de capital), non dea nunca o paso a considerar amortizado o modelo actual de loita contra a pobreza, e a pór en marcha outro modelo que faga desaparecer a pobreza nunha sociedade na que impida, na repartición da vida da xente, na que é unha sociedade artificial, na que sexa unha sociedade na que impurancia persoal, na que impotencia, na que impida.

En Argilan ESK estamos a loitar pola implantación dunha Renda Básica Incondicional que garanta a todos os cidadáns e cidadás da CAPV uns ingresos mensuais individuais e incondicionais suficientes para cubrir a barreira da pobreza, é dicir, uns gastos esenciais para unha vida digna. A aplicación desta política económica require unha reforma integral da fiscalidade. Como consecuencia desta reforma, o 20% da poboación máis rica debería pagar máis impostos, e do 80% restante o 60% serían beneficiarios netos da reforma, mentres que o outro 20% quedaría igual.

Iñaki Uribarri Hernández, membro de Argilan - ESK