Aínda que o menosprezo e os ataques das autoridades remóntanse a tempos inmemoriais, no século XIX o eúscaro seguía sendo o idioma hexemónico do pobo, é dicir, da maioría social, na maioría das comarcas do País Vasco. Como ferramenta de comunicación, abarcaba un amplo campo e era un claro expoñente da identidade popular. Con todo, no mesmo século XIX e XX.ean, os ataques alcanzaron a dimensión dun auténtico xenocidio lingüístico. Animado polos golpes no proceso gradual de perdas dos séculos, durante décadas reduciuse notablemente o ámbito vital da lingua, ata que se converteu nunha mera expresión íntima e familiar, case exclusivamente ligada ao mundo campesiño.

Hoxe en día, nun momento no que os vascos decidimos reter o eúscaro, reivindicamos non só como principal aceno de identidade e símbolo do noso pobo, senón tamén na súa dimensión política, no seu sentido máis amplo. Para restablecer o seu valor social en todos os ámbitos da sociedade, temos que volver onde débeselle a nosa lingua, tanto no mundo laboral, como no ensino, a sanidade, o desenvolvemento cultural e o lecer. Así, queremos recuperar a hexemonía do eúscaro en todos os pobos e comarcas nos que non se rompeu a cadea de transmisión.

Pero a realidade está en contra. O coñecemento e a práctica do castelán ou francés é hoxe en día obrigado e necesario debido ao longo, complexo e violento proceso de substitución lingüística e popular levado a cabo no sete territorios históricos do País Vasco. Pola contra, a lingua propia de aquí converteuse case en “cuestión duns poucos”, “problema dos que queremos vivir en eúscaro”; sempre é opcional, en ningún caso obrigatorio, e en moitas áreas sociais e cidades populares non se pode utilizar, ou é moi laborioso e difícil. No noso tres territorios históricos de Iparralde, o eúscaro está en grave perigo, xa que non é considerado politicamente como lingua oficial. Tampouco nos dous terzos da Comunidade Foral de Navarra.

Con todo, existe unha gran tendencia a tapar e suavizar esta realidade tan acre. Esta liña de pensamento é a predominante na maioría dos medios (incluídos os nacionalistas, salvo excepcións): “Si, hai problemas, sobre todo no uso, pero no coñecemento avanzouse bastante, gañamos moitos euskaldunes, imos ben e (milagrosamente) a golpe de voluntarismo podemos facer un gran avance se nos pomos a iso…”. Esta agradable actitude, ou polo menos sobresaliente, está en todas partes.

Fronte a iso, queremos reivindicar a vasquidad política. O noso obxectivo é mostrar a realidade do eúscaro tal e como é, si é lamentable, deixando ao carón os eufemismos, os refráns de “pouco é moito” e os xestos de autosatisfacción estériles, e, por suposto, propor os pasos reais e os pasos necesarios para saír desta situación, é dicir, identificar as dificultades obxectivas e esixir ás institucións unha intervención decisiva e xenerosa nos recursos, firme e constante ata que o eúscaro sexa necesario e natural no Euskal herria.

Á praza! Con esta iniciativa pretendemos abordar a reflexión sectorial e o fomento do debate construtivo nos seguintes ámbitos:

1. Partidos políticos, sindicatos e outros axentes. Que políticas lingüísticas promoven?

2º Ensino. Co obxectivo de universalizar o eúscaro. En canto ao coñecemento do eúscaro, que logros realmente obteñen os ensinos baseados nos modelos lingüísticos A, B, D na CAPV, Navarra e Iparralde? Que pasos hai que dar de face á universalización do eúscaro?

3. Recuperar e dar a coñecer a cultura dos nosos antepasados, promover e difundir a creación cultural actual. Converter a transmisión nunha obrigación obrigatoria do ensino e dos medios de comunicación. Facer o traballo necesario para que o eúscaro se converta nunha verdadeira lingua de cultura para toda a comunidade vasca.

4. As Administracións Públicas. O eúscaro como lingua de servizo e de traballo.

Cal é a situación real dos plans de uso? Onde están os obstáculos obxectivos para xeneralizar o uso do eúscaro e que medidas hai que tomar? No que vai de ano electoral, cantos candidatos son bilingües? Promóvense políticas que teñan en conta a todo o País Vasco e a toda a comunidade euskaldun (incluída a diáspora)?

5. Medios de comunicación. EITB: Situación e influencia das cadeas en eúscaro e castelán. A actividade e influencia de medios de comunicación “vascófilos” como o grupo Noticias, Onda Vasca, Gara, Naiz irratia, etc.

6. Lecer, Internet, redes sociais…

7. O comercio público, o mundo laboral, a importancia da educación técnica en eúscaro nas relacións económicas norte-sur.

Estas son, de forma moi resumida, as inquietudes e obxectivos que nos interesan e que nos uniron. Expondo e socializando todas estas cuestións, queremos introducir no debate político unha visión crítica da situación do eúscaro, e, pondo o noso granito de area en empoderar aos euskaldunes, axuntar forzas para esixir e conseguir que se respecten os nosos dereitos. Así, todos os euskaltzales que compartides as nosas ideas tedes aberta esta iniciativa. Porque queremos vivir Euskal Herria, o pobo dos vascos, á Praza!

O artigo está asinado polos seguintes membros de Plazara:

Equipo: Gilen Mejuto, Jonjo Agirre, BEÑAT Castorene, Martín Rezola, Gerardo Luzuriaga, Manex Ralla, Yoli Viadero, Alberto Telleria, Pako Sudupe.