Ao comezo do Plan, podemos atopar a constatación de que as políticas levadas a cabo nos últimos anos para reducir as emisións de efecto invernadoiro fracasaron, a pesar do aumento da potencia renovable e a eficiencia enerxética en Navarra. Aínda coñecendo este dato, o borrador do plan aposta por unha tendencia continuista, sen analizar as razóns polas que se manteñen estas emisións, os sectores ou accións nos que se producen, ou as medidas radicais a adoptar para reducilas.

Así mesmo, este plan non planifica nada.Cede ante o oligopolio e as grandes empresas que seguen abríndose á carta e acumulando grandes beneficios a medida que a pobreza enerxética vaise xeneralizando. Todo iso impide a posta en marcha dun modelo enerxético democrático, público, universal, descentralizado e desconcentrado.

Unha lectura detallada do borrador suxire que o núcleo deste plan céntrase na promoción de novas infraestruturas, apostando por todo tipo de produción enerxética e sen ter en conta os impactos que xera. Así, no capítulo dedicado á enerxía eólica pódese ler: "Non se expón como obxectivo establecer unha potencia máxima, senón a tramitación e implantación de proxectos que cumpran as necesidades establecidas. Considérase factible a potencia final de xeración renovable de 2.700 MW, que supón un aumento da potencia actual de 50%”.

Compróbase, por tanto, que as propostas de macro-plantas eólicas que as empresas presentaron até a data superan sobradamente o proposto polo propio goberno na súa planificación de desenvolvemento até 2030, data final do plan. Por iso, o Goberno de Navarra rexeita planificar nada sobre os eólicos e oficializa a política de 'deixar facer' á industria até agora. As empresas son as que realmente están “a planificar” en Navarra, seguindo con claridade os seus propios intereses. Os nosos montes e terras están a se encher de infraestruturas enerxéticas, con graves impactos negativos sobre a biodiversidade que achegan (miles de aves causadas polos polígonos eólicos son só un exemplo) e a soberanía alimentaria (como ocorre cos grandes polígonos fotovoltaicos nas zonas de cultivo).

Algo parecido ocorre co borrador do capítulo sobre infraestruturas enerxéticas. Sabemos que o Plan estuda as liñas eléctricas de transporte e abastecemento, pero non ofrece ningún tipo de paragráfora ás liñas utilizadas para evacuar a enerxía xerada polos macropolígonos de enerxías renovables. Lamentablemente, sabemos que estas liñas de evacuación poden ser máis grandes e impactantes que as liñas convencionais de transporte eléctrico a grandes distancias. Exemplos diso son as liñas que a empresa Forestalia utiliza para transportar enerxía "renovable" desde Aragón a Navarra e País Vasco, con longas liñas de gran potencia que atravesan toda a nosa comunidade.

O mesmo ocorre coas Centrais Térmicas de Castejón, para as que tampouco se planifica nada. Son instalacións que, como é sabido, foron declaradas ilegais por diversos tribunais (sentenzas que recolliamos nas alegacións presentadas ao anterior Plan) e, con todo, seguen funcionando. Tal e como sucedeu desde a súa construción, nin sequera aparecían no vixente Plan Enerxético de Navarra, desde entón o Goberno de Navarra non decidiu nada e só permitiu 'facer' ás empresas, que obtiveron enormes beneficios no uso de infraestruturas ilegais.

O capítulo dedicado á “mobilidade sostible” debería ser en si mesmo “coche eléctrico”, xa que o seu maior interese reside na promoción deste medio de transporte privado. Non toma ningunha medida para evitar unha excesiva mobilidade existente na sociedade actual. Tampouco incorpora medidas de fomento do uso do transporte público e colectivo que permitan conectar os centros rurais coas capitais das rexións con prezos sociais. Pola súa banda, o plan non fai máis que dúas referencias ao ferrocarril, único medio de transporte que pode funcionar actualmente con enerxías renovables, xa que está electrificado na nosa comunidade. E, como non, non cuestiona o modelo ferroviario, porque acepta o proxecto do Tren de Alta Velocidade. Ante iso, consideramos imprescindible a implantación en Navarra dun axeitado servizo ferroviario próximo (Ziordia-Castejon-Cortes e Fitero-Castejón). Para iso sería necesario reabrir todas as estacións e paradas e ampliar os servizos, tal e como analizamos no informe 2019 – 2029 Proposta de Tren Público e Social para Navarra.

Co anterior podemos dicir que o borrador deste Plan Enerxético planea realmente pouco. Con todo, parece que hai moita planificación para tipos de enerxía que aínda non foron probados, como o hidróxeno como vector de enerxía. O Plan comete erros comúns xa que considera ao hidróxeno como un combustible fósil definíndoo como un "combustible". É necesario lembrar neste punto que para poder producir pequenas cantidades de hidróxeno ás que se engade o adxectivo “verde” é necesario consumir grandes cantidades de electricidade renovable. O hidróxeno, por tanto, serve para almacenar enerxía renovable, pero este proceso supón perdas do 50% ao 70% da enerxía investida. Desta forma, sería necesario multiplicar o número de plantas de recollida de enerxías renovables por máis de dúas, si destinásense á produción de hidróxeno. Este estudo non ten marxe algún no borrador do plan, mentres defende a construción de moitas empresas en torno ao hidróxeno verde, que aínda incrementaría as instalacións de polígonos eólicos e fotovoltaicos.

O borrador do Plan incide na posible implantación de novas infraestruturas de extracción de biogás tanto das purinas de gandaría industrial como dos residuos urbanos. Así, o texto lembra o proxecto da Mancomunidade da Comarca de Pamplona de extracción de gas metano de residuos orgánicos nunha macro planta de residuos que se implantaría en Imarkoain. Doutra banda, dáse a coñecer o proxecto de ampliación da produción de biogás e a súa inxección directa na rede de gasodutos da macro granxa de Kaparroso, xestionada por Val de Odieta. Este último proxecto sería posible grazas á ampliación autorizada a esta gran instalación de gandaría industrial, mentres se afogan pequenas explotacións. Publicamos a xestión de residuos domésticos en Navarra. O informe Propostas na fronteira dos recursos recolle unha serie de propostas que deberían ser tidas en conta neste plan antes de permitir a implantación de grandes infraestruturas deste tipo.

Así, e como diciamos na introdución, o borrador do Plan Enerxético de Navarra recolle unicamente propostas e medidas que impulsan a produción enerxética. Nel atópanse, iso si, unha serie de obxectivos que, sobre papel, conseguirían reducir o consumo enerxético. Con todo, estes obxectivos non están protexidos polas medidas ou accións necesarias para conseguilos. Trátase, por tanto, de 'papel asado'.

A modo de exemplo, o obxectivo principal do Plan é “reducir as emisións netas de gases de efecto invernadoiro en polo menos un 55% respecto dos niveis de 1990 en 2030”. Con todo, comprobamos que isto só se conseguiu cando se reduciu a actividade económica, concretamente cando se decretou o confinamento de 2020. Posteriormente, as emisións aumentaron e non parece que vaian diminuír, salvo por unha nova crise económica ou polas decisións políticas da pandemia en 2020. E como este borrador non establece as decisións necesarias que habería que tomar neste sentido, non cremos que se poida cumprir este obxectivo.

O Plan tampouco estuda a situación real actual da enerxía. Isto pódese comprobar á vista de que o consumo eléctrico en Navarra mantén unha tendencia descendente, e con todo o documento non deduce as consecuencias deste feito. O capítulo dedicado ao consumo e aforro de enerxía di:“O desenvolvemento do consumo final de enerxía total mostra que nos últimos vinte anos o consumo final de enerxía aumentou un 0,9% anual, mentres que o consumo eléctrico ha sufrido un descenso anual do 0,2% durante a última década”.

Desta forma, volvemos demostrar que o consumo de electricidade diminuíu mentres aumenta o consumo de enerxía total. Isto choca coa planificación enfocada no impulso ás enerxías renovables, que na súa maioría producen enerxía eléctrica. Todo iso móstranos as dificultades de adaptación da nosa sociedade ás enerxías renovables, un problema que unha vez máis queda sen planificar. Non toman medidas axeitadas para adaptarse ás necesidades das economías renovables intermitentes, nin expoñen medidas para reducir o consumo enerxético si queremos implantar enerxías renovables que non vaian en contra da biodiversidade e o territorio.

É necesario, por tanto, levar a cabo unha verdadeira planificación democrática das necesidades enerxéticas da nosa sociedade. Ao mesmo tempo, é necesario adoptar medidas para que a produción, o transporte e a subministración de enerxía estean en mans do sector público. Cremos neste debate o novo boom das enerxías renovables en Navarra. Que a situación, os impactos e as propostas alternativas deberían adoptar as propostas recollidas no informe para lograr un modelo enerxético democrático, público, universal, descentralizado e desconcentrado.