Por mor da guerra entre Ucraína e Rusia, parece que a sociedade se concienciou da necesidade de acoller aos refuxiados. Por que agora e non antes?

Mesmo cando apareceu o cadáver do neno sirio Aylan na costa de Turquía, a xente concienciouse de que había refuxiados e que había guerras. O verán pasado, cando os talibán recuperaron o poder en Afganistán, tamén houbo unha gran solidariedade coas mulleres e as nenas da rexión. Cando hai talles golpes, de súpeto, a sociedade dáse conta de que hai refuxiados.

Pero, que está a pasar con Ucraína? Pois ben, moitos o din mal, no capítulo II. Trátase da primeira guerra que se está producindo en Europa tras a Guerra Mundial e, como estamos preto, a xente cre que iso pode pasar aquí tamén.

Neste sentido, escoitamos todo tipo de barbaridades, tanto na rúa como en moitos medios de comunicación: “son como nós”, e dese tipo. Que lle dirías a quen diga iso?

Pois si, que son como nós. Pero non só a xente de Ucraína; tamén hai xente como nós en Siria, Afganistán ou Albania, tamén en Senegal; son negros, pero son os nosos iguais.

Nós tamén, como eles, tivemos que saír fóra en varias ocasións, ben fuxindo da guerra ou ben como emigrantes económicos. Por exemplo, unha vez, unha muller díxome que o seu fillo fora a Noruega a buscar traballo e que alí o recibiron como emigrante. Non entendía que o seu fillo tamén era emigrante; pensaba que se trataba dun europeo e que había que aceptalo doutra maneira, pero non é así. O racismo está moi implicado no noso ADN.

A xente ten que falar cos que veñen ao noso país e tamén cos mozos que veñen de Senegal ou de Nixeria. A maioría son universitarios ou teñen algunha aprendizaxe superior e son capaces de falar polo menos tres idiomas. Ademais, aquí están a aprender, algúns en eúscaro, outros en castelán, e tamén hai quen o está facendo nos dous.

En canto aos refuxiados de Ucraína, veñen reclamando asilo desde 2014, sobre todo nos países do leste de Ucraína. Con todo, até agora non se deu suficiente importancia a este “fenómeno”...

Está claro que a OTAN e a Unión Europea teñen intereses alí. Agora parece que a guerra de Ucraína é algo que vén contra “nós”: antes era un conflito entre os ucraínos, contra un grupo concreto da sociedade local, e dalgunha maneira non entrabamos niso, pero agora parece que o equilibrio de Europa cambaléase e ademais hai intereses económicos, como o gas e os cereais. Até agora víase lonxe en Europa, como as que están fóra das nosas fronteiras.

Con todo, hai que lembrar que esta non é a primeira guerra que se produciu dentro de Europa. Desde a Guerra Mundial, onde está o de Bosnia dos anos 90. Niso tamén eran “como nós”, e foi no centro de Europa, pero parece que ese conflito se esqueceu.

Entón, que está a pasar? Eu creo que hai intereses concretos detrás diso. Ademais, os medios de comunicación teñen unha responsabilidade niso: se o foco se sitúa nun lugar, iso é o único que se verá. É certo que nesta guerra xa non sabemos que é a información e que propaganda; hai moitas canles abertas, e tanto a información como a contrainformación están ao alcance de todos. En consecuencia, predomina a desinformación. De todos os xeitos, parece que Occidente necesitaba un inimigo, e agora é Rusia.

O Ministerio do Interior español ha posto en marcha un permiso rápido para os refuxiados que chegan desde Ucraína a Afganistán. En que consiste?

Ao solicitar o permiso, adquiren os dereitos para residir aquí, inmediatamente despois da súa chegada. Aos que veñen doutros países cústalles moito iso, porque teñen que demostrar cousas como vivir aquí tres anos. Así, os ucraínos veñen coa garantía de case todos os dereitos civís e, con esa seguridade xurídica, saben que ninguén lles vai a expulsar.

No entanto, hai que lembrar que iso é o único que ocorre coas mulleres e os nenos. Os desertores ou insubmisos non están incluídos para iso. De feito, en Ucraína foron mobilizados forzosamente todos os homes, e se algún deles foxe, cando regrese, probablemente será castigado coa pena de prisión ou de morte. Neste sentido, eu creo que é importante facer unha reflexión sobre a guerra: por que unha persoa non pode renunciar a facer a guerra?

Por outra banda, aínda que agora xa está solucionado, só nun principio dábase cobertura aos que tiñan a nacionalidade ucraína; é dicir: Os estranxeiros residentes en Ucraína non estaban protexidos con esta licenza. Con todo, agora todas as mulleres e os nenos que veñen de Ucraína están protexidos.

Como está a ser a acollida en Euskal Herria?

Está a pasar de todo. É verdade que moitos ucraínos non se puxeron en contacto connosco, pero sabemos o que está a pasar. En Euskadi, Euskal Herria, os nenos e nenas de Ucraína foron acollidos durante anos, e así, ano tras ano, as familias que acolleron aos nenos foron acollidos. Pero hai outros casos nos que viñeron sen ningún tipo de protección. Soubemos que nalgúns casos tiveron que pasar por alí para ir máis tarde a Barcelona, polo que tiveron que pasar a noite aquí. Por medo, os sanitarios necesitaron a axuda da Ertzaintza para acceder a un albergue, que foi construído polo Goberno Vasco e que, en realidade, estaba pecho. Nese momento tiveron que ser trasladados a outro lugar, pero non puideron ser recibidos. Por último, en Donostia-San Sebastián pagouse un hotel no que se aloxaron varias persoas voluntarias para atender a estas persoas.

Iso non é máis que un exemplo, pero iso é o que está a ocorrer aquí. O Goberno Vasco ha feito moita propaganda, como fixo en moitas ocasións anteriores; pode dicir que hai moitas prazas dispoñibles, pero en realidade non é así. Ademais, hai varias persoas que foron pola súa conta ás fronteiras de Ucraína a traer aos refuxiados de Crimea. É certo que logo son fáciles de introducir no sistema, pero as cousas non se deben facer de calquera xeito, hai que dar unha seguridade aos fugitivos.

Neste sentido, hai non moitos anos, varios activistas desprazáronse a Grecia para traer ás persoas que fuxían de Siria ao noso país. Neste caso, o Goberno español dirixiuse contra eles por tráfico de persoas...

Si, neses casos o Goberno é totalmente hipócrita. E o mesmo ocorre cos que, de camiño de Irun a Francia, están a axudar aos emigrantes a cruzar a fronteira. Están a realizar detencións, teñen enormes dificultades para pasar. É verdade que, nestes casos, cando non hai diñeiro en xogo, non hai condena para os auxiliares.

Nos últimos días os emigrantes do Estado español están a recoller firmas a favor de regularizar a súa situación. En que consiste o proxecto?

“Regularización agora! O proxecto denomínase “Somos básicos” e estase levando a cabo unha recollida masiva de firmas a favor da regularización das condicións das persoas en situación administrativa irregular. A Iniciativa Lexislativa Popular (ILP) necesita reunir 500.000 firmas para que o tema a debate poida ser trasladado ao Congreso dos Deputados de España.

Á fin e ao cabo, os migrantes queren vivir sen medo, sen necesidade de esconderse. Agora están a chegar ucraínos e teñen todas as garantías de que poden ir ao médico e aprender. A xente necesítao, todas as persoas teñen dereito a circular libremente, porque hai sitio para todos.

Que lectura facedes do grupo Ongi Etorri Errefuxiatuak sobre esta situación?

Entre nós hai un grupo chamado Non á Guerra, e a lectura que facemos niso é o contrario da guerra. Estamos a ver como os gobernos se aproveitan para aumentar o orzamento das armas de guerra en Ucraína, e estamos en contra diso. Somos moi críticos coa guerra e non cremos que sexa o máis axeitado alimentar a guerra.

Tamén estamos a ver que geopolíticamente hai varios posicionamentos e que a hipocrisía de Europa é tremenda. Nós sempre dicimos que hai que abrir fronteiras entre países, pero non só para os europeos ou os brancos, senón para todo o mundo.