Aurori e Mariña opinan que o barrio de Otxarkoaga apareceu nos informativos para contar no seu despacho que se produciron roubos ou pelexas entre veciños e veciñas. Din que os xornalistas só achéganse para mostrar a parte máis fea do barrio. Con todo, “son moitas as actividades e proxectos que levan a cabo ao longo do ano” e o proxecto Fillas do Barrio presentado o 24 de abril no Centro Municipal do barrio é un claro exemplo diso.

Cheguei a un acordo con Aurori e Mariña no quiosco situado na praza de Otxarkoaga. A fotografía que podedes ver abaixo está pegada a unha gran columna situada na parte posterior do quiosco da praza. Achegáronse cando a miraba e sorprendeume moito cando me dixeron que esta muller era Mariña.

O obxectivo deste proxecto é homenaxear ás mulleres dunha época. A través dos recordos das mulleres de hoxe, pegáronse varias fotos dos antepasados dos veciños polas rúas de Otxarkoaga e tamén se preparou un documental con testemuños dos participantes. Todas as fotografías levan incorporado un código QR que permite escoitar en directo os testemuños dos protagonistas. Todo iso coa axuda de Susana González e Silvia Ayerra.

O proxecto Fillas do Barrio serviu para intercambiar imaxes e fragmentos de mulleres que deron a súa vida á sombra, no anonimato. Aínda que se coñezan doutras actividades do barrio, como o taller de teatro, esta iniciativa permitiulles coñecer máis a vida duns e outros. Sacaron fotos das coleccións familiares do pasado e mentres traballaron coas imaxes nun collage, sacaron á luz varios recordos da infancia, “algúns máis duros que outros, claro”. En xeral, Mariña e Aurori din que foi un bonito traballo.

Aclaran que o exercicio de memoria realizado é “necesario”: “Serviunos para lembrar a vida das nosas nais, e iso foi terrible en todos os sentidos”. Ademais, ás xeracións actuais serviulles para entender mellor a vida daquela época. Mariña di que a memoria está en perigo e considera que este tipo de exercicios son básicos para revalorizar a cultura.

A familia de Mariña trasladouse de Galicia en busca de traballo, mentres que a familia de Aurori tivo que exiliarse en tempos de guerra. A inmigración, o exilio ou o machismo foron os temas que máis marcaron os relatos dos usuarios. Tamén foi unha especie de terapia para moitos, xa que Fillas do Barrio deulles a oportunidade de contar vivencias que nunca revelou. “Quixemos contar sentimentos e feitos desde a naturalidade e o coidado, sen profundar moito no drama”. Por iso no documental hai unha parte máis seria e outra máis narrada desde o humor: “Quixemos falar da memoria dos nosos antepasados, da guerra…”.

A pesar de recibir o apoio económico do Plan Bilbao Aurrera, o material fotográfico pegado ás paredes do barrio é escaso e dada a boa acollida do proxecto, gustaríalles mellorar a infraestrutura do proxecto de face ao futuro. Imprimir as fotografías noutro material que non sexa papel, ou polas máis protexidas, por exemplo, no centro municipal.

Memoria viva, desde dentro cara a fóra

Silvia Ayerra e Susana González reciben a través dun taller unha parte da historia de Otxarkoaga e das súas mulleres. Xunto a oito mulleres do barrio, saíron das coleccións de fotos persoais para crear un relato colectivo. O resultado pódese ver na exposición fotográfica que se montou nas rúas de Otxarkoaga e nun documental que se fará público proximamente.

Silvia Ayerra e Susana González utilizaron arquivos de imaxes persoais para pór en valor a memoria no proxecto Fillas do barrio. Trátase dun “laboratorio de imaxe e memoria” que tivo como obxectivo traballar a “memoria propia e colectiva” a través dos álbums familiares e os arquivos persoais “para sacar á luz os relatos domésticos e cotiáns que quedan en segundo plano”.

O taller comezou en xaneiro con oito mulleres de Otxarkoaga. Nun proceso que durou catro meses, crearon un relato común e colectivo desde historias persoais; unha parte da historia do barrio e das súas mulleres. O resultado deste traballo é a exposición fotográfica interactiva que se realizou nas rúas de Otxarkoaga e o vídeo que realizaron en grupo.

Ambas se presentaron o pasado 24 de abril no Centro Municipal de Otxarkoaga, en Bilbao. Tanto os organizadores como os participantes están moi contentos coa boa acollida que tiveron no barrio. “O proceso foi moi interesante e emotivo”, explicáronnos Ayerra e González. “Aos participantes gustoulles moito, creou moito interese no barrio e eles foron os protagonistas”.

Quen o desexe pode seguir o percorrido pola súa conta. É duradeira e interactiva, con códigos QR como soporte fotográfico, que permiten escoitar as explicacións dos protagonistas en primeira persoa. Entre todos elaboraron un vídeo que se difundirá proximamente nas redes. Con todo, antes diso, quérese volver proxectar na rúa ou no Centro Municipal, para achegarse ao barrio.

De feito, é unha escusa perfecta para achegar o proxecto a Otxarkoaga. Ayerra e González non son bilbaínos, pero tiñan claro que querían desenvolver o proxecto fóra do centro. Na súa opinión, “as propostas culturais e artísticas sempre favorecen o centro da cidade” e con iso quixeron romper. “Se o lugar onde se xera o coñecemento é sempre o mesmo, non é cultura, non é arte, convértese en poder”, subliñaron.

Segundo os creadores do taller “sería moi bo que en cada barrio haxa proxectos para recoller a memoria así”. A boa acollida de ‘As fillas do barrio’ espertou as ganas de continuar co taller noutros barrios ou pobos: “Esa é a maneira que nos interesa seguir creando cultura e arte”.