Desde 2013, os países da zona do euro aplicaron as políticas de free lunch ou “comida gratuíta”, explotando de forma xeral e durante longos anos as políticas monetarias expansivas. En definitiva, aproveitouse que os tipos de interese estiveron en niveis negativos –mantivéronse por baixo do 1% desde 2012, pero en poucos meses, de medio punto en valores negativos, pasouse ao 2,5%–. Ademais, os bonos indicativos de rendemento da débeda, que se conceden para dez anos, creceron do 0 ao 3’5% en función do país debedor. Así as cousas, nunha páxina oficial de blogs do Banco Central Europeo, Política fiscal: desde a comida gratuíta até a comida económica, varios economistas advertiron que “a débeda pública pode chegar a ser un gasto importante e nalgúns casos insoportable, polo que, aínda que sexa a un prezo económico, teremos que empezar a pagar”.

As débedas fóronse acumulando ao longo dos últimos dez anos, e segundo estes economistas, a débeda tiña que aproveitar o tempo anterior á pandemia para ir recuperándose. Na actualidade, España, Italia, Portugal e Francia teñen débeda pública o dobre que o Produto Interior Bruto. E non é só o caso europeo: Xapón, por exemplo, ten unha débeda pública superior nun 200% ao PIB.

Sorprendentemente, segundo os economistas, mantivéronse a través da inflación. De feito, a inflación permitiu aumentar o PIB e diminuír a súa relación coa débeda, polo menos nos niveis antes mencionados. Por tanto, o endebedamento sostible dos países quedou en mans da inflación.

E agora, pagar a débeda ou afogarse máis?

Seguir endebedándose pode ser unha opción, pero hai que ter en conta que os países se endebedarán en niveis superiores aos dos últimos dez anos, porque os tipos de interese son moi altos –até agora, nos últimos dez anos, os estados endebedáronse con tipos máis baixos; si seguen endebedándose, farano con cifras renovadas–.

Os economistas do BCE cren que a orientación da inflación marcará, pero advirten que a balanza pode desequilibrarse en calquera momento. Cando refinancian as débedas, os países necesitarán compradores, e cren que o problema pode vir aí, a ver si atoparanos. Só hai que retroceder doce anos para ver que pasou con Grecia, Portugal e España.

Crecemento económico ou tipo de interese?

A orientación macroeconómica dos próximos meses será clave. O aumento da débeda pública pode carrexar riscos, pero pode ser sostible si a economía crece aínda máis. En definitiva, os economistas do BCE consideran que si a economía interna crece máis que a media dos tipos de interese, tomando como referencia o PIB nominal, non haberá problemas. Isto é o que se denomina (i-g), g (growth ou crecemento económico) e i (tipos de interese). Pero, que pode suceder si o resultado é inverso?

Pode ser ordenado pola persoa e entrar nunha situación imparable. Os investidores adoitan esixir maiores tipos de interese en países con grandes débedas públicas, que nalgún momento pode ser insoportable.

Os economistas do blog mencionado falan dunha posible posición fiscal estable. Dalgunha maneira, cun resultado positivo na dinámica i-g, o país pode chegar a un punto estable. Pero é inevitable o pago da débeda, aínda que sexa de forma gradual, para que non se dean situacións de risco especialmente preocupantes. Consideran que cada país ten que adaptarse á fiscalidade e que é inevitable desde hoxe, porque segundo os seus autores a economía segue crecendo a pesar da perda de espuma e da forza. “Si hoxe non se adoptan medidas concretas e progresivas, existen dúas posibilidades de face ao futuro: a aplicación nalgún momento de restricións extraordinarias e severas, ou a asunción de todos os prexuízos que leva manter unha inflación constante e alta, si o BCE e Alemaña permíteno”.