- Co obxectivo de buscar unha nova forma de celebrar o Nadal, o gorliz Jon Etxebarria Txonorain recuperou unha das tradicións ancestrais dos vascos. Di que no solsticio de inverno, "no inverno", queimaban troncos para dar forza ao Sol e gardaban esa madeira calcinada que cría que era boa. A partir destes recunchos, coñecidos como Olentz-enbor, publica un conto ilustrado xunto coa ilustradora Malen Amenabar.
Que contan neste conto?
Propomos especialmente a posibilidade de celebrar o Nadal doutra maneira. Quixemos recuperar unha antiga celebración, a nosa, a que se facía en Euskal Herria, ou polo menos facela ver. Queremos orientar a reflexión desde as nosas raíces e desde a mitoloxía a través dun conto tradicional. É ficción, pero o que contamos é o que antigamente se facía en Euskal Herria.
Como se che ocorreu facer un traballo deste tipo?
En plena pandemia, varias familias reuniámonos nun bosque autóctono, na fronteira entre municipios. Un día, en Nadal, vimos a necesidade de facer algo en común, diferente, e tirándome diso, empecei a investigar: Que se facía antes? Como se celebraban o Nadal en Euskal Herria? E así empecei a ler o que escribiron varios investigadores, estudeino e o trajé. Busquei algo posible e próximo.
E como se celebraban o Nadal antigo?
Hoxe en día, a relixión ten moito peso nestas celebracións, pero outrora todo estaba relacionado coa natureza. En decembro comezan a acurtarse os días, hai menos luz e unha celebración que sería o solsticio de inverno para resucitar ese vello sol "a piques de morrer". Para iso facían lume para iluminar o sol. Está claro que isto facíase en moitos lugares, entre o 20 e o 21 de decembro; ían ao bosque, cortaban un carballo grande, pedíronlle perdón, levábano a casa, dividírono en auzolan e fumaban durante varios días, sen apagar o lume. Con todo, os anacos de carbón ou de tronco non se queimaban do todo; crían que eran máxicos, gardaban algún anaco para o ano seguinte ou os regalaban para atraer a boa voz.
No conto mesturas o tronco co Olentzero, non?
Si, o investigador Félix Muguruza pregunta na súa blog: "E si Olentzero era un tronco? ". Con isto, pon encima da mesa a teoría da orixe do nome do carboeiro, pero nós non entramos nese debate; o que tomamos en nós é que en moitos lugares chamábase Tronco de Olentzero antes de que ese anaco de madeira estivese o personaxe actual. É coñecido noutros lugares co nome de subijana, tronco de bordo... Así, quixemos tomar a importancia do tronco para afastarnos da celebración consumista e católica do Nadal actual.
Para axudar ao relato contaches coa axuda do ilustrador Malen Amenabar. Como foi a colaboración?
Ao principio escribín para contalo no bosque, entre amigos e na natureza. Pero a acollida foi tan boa que pensamos publicar, porque até agora non houbo. Así que desde o principio vin que a ilustración tiña que estar acompañada, e para iso veume á cabeza o colectivo Txakur Gorria. Niso participa Malen, o amigo que teño, e na crenza de que o seu estilo casaba moi ben co tema, moderno pero antigo, el participou no proxecto.