O tema da saúde mental situouse nos últimos anos no centro do debate social. Entre os factores que poden destacarse, por unha banda, a pandemia, co illamento inicial, e, posteriormente, as consecuencias da mesma, como a situación de incerteza económica laboral ou as restricións nas relacións sociais. Doutra banda, as experiencias estresantes que os humanos metemos dentro da rutina. Todo iso contribuíu negativamente á calidade da saúde mental humana, especialmente entre os mozos. Segundo o estudo publicado por Unicef no seu informe A miña mente: promover, protexer e coidar a saúde mental dos nenos, máis do 13% dos adolescentes de 10 a 19 anos teñen diagnosticado un trastorno mental, e segundo a Organización Mundial da Saúde, entre estes trastornos de saúde mental diagnosticados destacan a ansiedade e a depresión.

A escola xoga un papel importante para garantir o benestar e a saúde mental do alumnado. Os menores transmítennos aos profesores a tristeza, a frustración, o medo e a dificultade para xestionar as emocións, e cando expresan estes sentimentos non senten ben acompañados. A pesar de que nos últimos anos trabállase este tema con frecuencia nos centros escolares, as escolas aínda non están totalmente preparadas para afrontar este novo tema moi estendido. Por tanto, é necesario dotar ás escolas e á comunidade educativa en xeral de recursos e formación que permitan detectar precozmente e xestionar eficazmente estas enfermidades da saúde mental dos alumnos. E é que os profesores non temos unha formación específica para detectar os malestares mentais do alumnado e orientalos de forma correcta. Para iso, a Unesco propón ideas como a implantación nos centros educativos dunha figura de referencia en saúde mental para que o alumnado exprese as súas inquietudes e asesore ao profesorado para xestionar adecuadamente a situación. Tamén se destaca o deseño de programas específicos de formación e prevención nos centros para naturalizar a saúde mental na escola e traballar e falar sen medo.

Segundo a Unesco, as escolas deben deseñar plans de benestar que axuden a ofrecer contornas sas e seguras como factor de protección de calidade para a saúde mental dos alumnos. Un bo plan de benestar debe ter varios elementos fundamentais. O importante é crear unha contorna onde todo o mundo sinta respecto, coidado e valoración do resto da comunidade educativa para crear un sentimento de vínculo de coidado. Insístese en que é imprescindible tomar conciencia das propias emocións, necesidades e tendencias, é dicir, axudar aos alumnos a xestionar as emocións na regulación do seu comportamento para lograr unha boa xestión da tensión e unha resistencia á frustración. A través dela desenvolverán capacidades emocionais que lles permitan afrontar mellor os retos da vida, garantindo o benestar persoal e afrontando os sentimentos que xeran sufrimento.

En definitiva, garantir a boa saúde mental dos nenos, nenas e adolescentes é un dos grandes retos que as institucións educativas teñen na actualidade. Tal e como se subliña a adopción de hábitos saudables para promover unha boa saúde física, o desenvolvemento dunha boa saúde mental na infancia e a adolescencia require da promoción de diferentes aprendizaxes e prácticas preventivas. Non basta con desenvolver diagnósticos e tratamentos médicos. Pola contra, é necesario abordar desde unha lóxica preventiva as diferentes situacións de saúde mental que xorden na escola a través do desenvolvemento continuo da educación emocional.

Aritza Urrengoetxea