A falta de médicos que se produciu nos últimos anos agravouse pola ausencia dos mesmos. Publicouse nun medio de comunicación coñecido en España que o 30% dos novos médicos que terminan MIR desprázanse a outros países europeos (Reino Unido, Francia, países do Norte…). Segundo a Organización Colexial de Médicos (OMC), durante o primeiro semestre de 2019 en todo o país emitíronse 1.671 certificados de idoneidade para traballar no estranxeiro, un 20% máis que no mesmo período do ano anterior.

Co aumento da afluencia de novos médicos, as comunidades autónomas han optado por non competir en busca de médicos de familia, con oposicións para médicos de familia en todas as comunidades autónomas nos mesmos días. Sen dúbida, as condicións laborais que ofrecen a estes médicos tamén están en crises, nun sistema con pouca oferta e moita demanda. Con todo, tanto os partidos políticos como as comunidades autónomas han decidido que a precariedade laboral e o mantemento do salario van seguir adiante.

Os pacientes crónicos tamén se viron afectados pola excesiva rotación dos médicos, provocada pola precariedade e a falta de profesionais. O sistema xa comezou a atender a través de enfermeiras cando a espera para a atención do médico da cota é longa, pasando o papel do triaje aos administradores. É sorprendente que un administrativo pregunte ao paciente “que lle pasa” ou “cal é a súa enfermidade” cando solicita unha consulta co seu médico. Esta pregunta, sen dúbida, vulnera o dereito fundamental dos pacientes á intimidade ou á confidencialidade, pero no oasis vasco todo é posible.

Algúns novos médicos que viaxan ao Reino Unido a traballar poden atopar unha situación laboral similar. E é que a precariedade é algo que ocorre no Reino Unido, como se le nalgunhas revistas científicas. O investimento en Saúde Pública na porcentaxe do PIB do Reino Unido sitúase no 7%. O investimento público no Estado español sitúase en torno ao 6%, tras caer case un punto na última década. Euskadi destina o 8,7% do PIB ao gasto corrente en saúde, pero o investimento público en saúde supón o 6,1% do noso PIB en equivalencia.

Os médicos do Reino Unido esixen maiores investimentos en infraestruturas tecnolóxicas para a saúde pública. Os médicos en EH non piden nada, ao parecer, neste ámbito. No Reino Unido desde hai anos puidéronse realizar consultas virtuais con outro médico de familia a través dunha aplicación da compañía privada Babylon nunha zona determinada. No sistema Babylon, despois de que vostede deuse de baixa no seu médico de familia, e por tanto este non cobra pola súa TIS, pode utilizar un sistema informático de triaje que finalmente lle proporcionará unha consulta por videoconferencia cun médico de quenda diferente.

A partir do 10 de xullo deste ano, o Servizo Nacional de Saúde do Reino Unido (NHS) contratou á entidade privada AMAZON, proporcionándolle unha asistencia sanitaria virtual con asistencia telefónica aos pacientes do NHS, accedendo á historia clínica a través de robots. Mentres tanto, os médicos de atención primaria quéixanse de que a NHS non inviste nestas infraestruturas tecnolóxicas na súa rede pública. O Sr. David Oliver, Vicepresidente da Real Sociedade Médica, sinalou que hai grandes oportunidades empresariais, mentres que as empresas farmacéuticas e tecnolóxicas móvense ao redor da NHS, que vende os seus arquivos e datos, permitindo así ás entidades do mercado explotalos e facer negocio.

Segundo un artigo escrito por Paul Webster na publicación Dixital Health, este fenómeno é un fenómeno que se está producindo en países con sistemas de cobertura sanitaria pública gratuíta. Por exemplo, en Brasil, Canadá ou na administración de veteranos de USA que se paga con fondos públicos. A incorporación destas tecnoloxías dixitais está a facilitar a progresiva privatización dos sistemas sanitarios. A axencia IFC, dependente do Banco Mundial, é a promotora desta tecnoloxía sanitaria dixital, que financia máis de 200 proxectos con 4,3 billóns de dólares. Esta tecnoloxía di que mellorará a eficiencia dos sistemas sanitarios, pero o problema que ve o autor é que estas tecnoloxías foron elaboradas cunha visión mercantilista da atención sanitaria.

En Osakidetza e en Osasunbidea tamén se están impulsando este tipo de consultas virtuais, baixo o nome de consultas non presenciais, cunha tecnoloxía máis sinxela, como é a consulta telefónica. Será Osakidetza capaz de responder a estes retos tecnolóxicos sen elevar o investimento público orientada á saúde? Ou prestará servizo a empresas privadas como Babylon ou Amazoni a cambio de “explotar” e utilizar datos confidenciais dos pacientes vascos? De feito, imponse a obrigación aos médicos da sanidade pública vasca de incluír estes datos confidenciais na rede. Será ese o noso futuro? Pedirán permiso aos pacientes vascos para que empresas e intereses privados poidan explotar os seus datos?

E por último dirixímonos aos enfermeiros coa reflexión: cando recibides a chamada, para atender aos pacientes que solicitaron consulta médica, podedes dicir cal das funcións que ten a enfermaría que teñen que deixar sen facer para atender ao paciente? Porque non cremos que até agora estariades sumidos ou floreiros. Sería lamentable que os pacientes quedasen sen o coidado habitual das enfermeiras, porque algunhas enfermeiras queren xogar ao médico. Considéranse capaces de atender aos pacientes que demandan un médico -con todo dereito-, sabendo que son médicos que necesitaron dez anos de formación para obter o seu nomeamento ou contrato?

Dixéronlle a un paciente que tiña que esperar dúas semanas para poder consultar co seu médico e que si aceptaba a consulta da enfermeira tiña que esperar tres días; o paciente respondeu que lle permitisen acudir a un farmacéutico que xa tiña coñecementos dos efectos dos medicamentos. Ao final, os pacientes no noso país terán que informar e preocuparse máis pola saúde pública, porque esa Arcadia feliz, que di que somos os mellores e que “noutros sitios é peor”, empeza a avergoñarnos.

O artigo está asinado polos médicos Iñigo Jaca Arrizabalaga e
Xabier Zarandona Zubero.