Primeiro hai que apuntarse. En canto empecei a encher o formulario a plataforma pediume que elixise o "destino". Afortunadamente, non era unha pregunta aberta e, ao non haber máis referencias xeográficas na lista, enseguida deime conta de que estaba a falar do centro de traballo, é dicir, do destino físico. En calquera caso, entendín que o uso do eúscaro marcaría o meu destino e, de feito, sentín empatía con aqueles que, empuxados por ese mesmo destino, fixeron o "click" en sentido contrario, que nese momento fixeron clic para cambiar o idioma do formulario.

O segundo momento crítico foi decidir o idioma de análise. Unha decisión persoal, parece libre, pero caso. En que idioma está a bibliografía? E os materiais didácticos? Si ten intención de acudir a unha academia, en que idioma falará o profesor? É importante que as organizacións realicen o seu traballo para que o propio examinador non condicione radicalmente a decisión de partida que parecía libre.

Realicei bastantes oposicións e unha soa vez a organización que convocaba a oposición ofreceu a posibilidade de realizar todo o proceso en eúscaro con comodidade. Prometo que é tan aburrido aprender o procedemento administrativo en eúscaro como en todas as demais linguas, pero prometo, porque o fixen, que é posible. Entón, si é posible, por que non garántese sistematicamente que todas as oposicións poidan facerse comodamente en eúscaro? Sería unha vía eficaz para euskaldunizar a administración. Neste momento, no mellor dos casos, o coñecemento do eúscaro nas oposicións é mérito ou condición, pero en todos os casos a oposición en eúscaro ten aínda máis mérito. Non é normal que os euskaldunes diríxanse a facer a oposición en castelán, e haberá que sacarlles deses espazos de confort se queremos construír espazos nos que algunhas organizacións poidan falar en eúscaro con comodidade.

Por último, chegou o día do exame e escoitou os altofalantes: "Si queres facer o exame en eúscaro, por favor, levanta a man". Non hai man á vista, pero despois de tanto condicionar a decisión, sería perecedoiro culpabilizar plenamente a quen realiza o exame de non realizar o exame en eúscaro. A carga da culpa asfixia a Euskalduna da mesma maneira que afogamos a feministas e ecoloxistas. Debemos aprender a liberarnos e a seguir adiante sen afogarnos. Claro que teremos que facer "click", cambiar os hábitos lingüísticos tamén nas oposicións, por exemplo, para aprender que son a sanción e a concesión, como fixeron os pioneiros que aprenderon a física en eúscaro ou como as mulleres que deixaron de cortar os cabelos. É dicir, espertar a conciencia, facer reivindicacións aos implicados, abrir camiños, pero sen impor ao que vai no camiño unha carga de mínimos de arriba abaixo.

No fondo, o reto lembroume que os espazos para falar en eúscaro con comodidade non veñen en si mesmos, que temos que construílos. Piden conciencia e colaboración, salvo o individualismo e non pensar no contexto que nos venden como progresistas. Con todo, aínda que pareza paradoxal, a revitalización do eúscaro, o feminismo ou o ecoloxismo móstrannos constantemente que se pode mirar á contorna. E é que construímos, en certa medida, zonas seguras para as mulleres, refuxios naturais ou espazos de uso cómodo en eúscaro.