Entre 2008 e 2021 o consumo de opioides no Estado español triplicouse. “As farmacéuticas vendéronnos que a dor pode desaparecer ao 100%, e iso é falso”, din os especialistas na reportaxe publicada polO Salto. Os analxésicos da familia dos opioides están previstos para dores moi concretas, dores severas a curto prazo (tras unha intervención) e pacientes oncolóxicos terminais, pero en xeral utilízanse mal e nalgúns casos os profesionais están a ver a dependencia e o uso desproporcionado.

Por exemplo, para combater as dores crónicas xeneralizáronse os opioides. “Estes fármacos utilizábanse só nos primeiros tratamentos paliativos, pero aos poucos estendeuse o seu uso para a atención das dores crónicas, e como a dor crónica está cada vez máis presente, porque vivimos máis anos e acumulámonos enfermidades, convertéronse nun instrumento máis”, din O Salton, subliñando a importancia do consumo equilibrado.

Fentanilo opioide “moi perigoso”

En España, os medicamentos que combinan o paracetamol co trambol son os máis utilizados e o fentanilo é o segundo país que máis fentanilos consome. A Organización Mundial da Saúde recomenda morfina para as dores medio-graves, pero en España utilízase máis o fentanilo, “probablemente por presión comercial”, segundo o artigo dO Salto. Este opioide é cen veces máis forte que a morfina e os expertos da reportaxe advirten de que é moi perigoso polo alto grao de efecto atenuante e dependencia que produce: “As Unidades da Dor recitan facilmente o fentanilo, recíclase a persoas novas con enfermidades crónicas e é moi perigoso”.

Unha advertencia recente da Axencia Europea do Medicamento é que os medicamentos que combinan o ibuprofeno coa codeína opioide consómense en exceso e a doses maiores das necesarias, o que pode provocar adicción e efectos secundarios adversos.

Aínda que estamos lonxe desta realidade, hai que lembrar que o consumo desproporcionado de fármacos é unha auténtica epidemia en Estados Unidos. Máis de 100 persoas morren diariamente polo consumo de opioides.

Para a dor crónica, que?

Os expertos avogan polo tratamento multidisciplinar dos pacientes: traumatólogos especializados, fisioterapeutas, psicólogos, psiquiatras... e sobre todo un sistema sanitario que responda rapidamente e que non espere á xente con dor e lista de espera. Para iso, evidentemente, necesítanse recursos, “e é moito máis económico dar a pílula ao paciente, pero as persoas desenvolverán a dependencia e condenarémola a unha dubidosa calidade de vida. Hai que dar ferramentas á xente para que aprenda a vivir con dor e coidalas adecuadamente para que esta dor sexa sostible”.

O modelo social actual tras a medicalización

Para entender a medicalización excesiva, mencionamos a dinámica do sistema sanitario e que hoxe en día os cidadáns vivimos máis anos e con máis enfermidades. Outro factor que nos destacou o médico Aitor Montes é o ritmo de vida actual. Para poder responder as condicións de traballo, ás responsabilidades, ás inquietudes…, os cidadáns tamén sabemos que a pílula é unha solución máis rápida que abordar en profundidade a enfermidade, a dor ou o problema que padecemos: “Somos médicos o último pomo da xente, pero nós non podemos solucionar o problema do modelo de sociedade”. A miúdo, o panorama do sistema sanitario tampouco axuda moito: o que acode cunha lesión ao médico, por exemplo, tócalle rehabilitarse e acudir ao fisioterapeuta, pero non hai fisión, as rehabilitacións e os traumatólogos están colapsados, e ademais moitas veces o paciente debe seguir traballando, ten solución.