Como tomou o seu novo posto de traballo?

Con ilusión e agradecemento, pero tamén con responsabilidade. Cheguei á asociación en 2019 para a promoción. Pero desde hai dous anos, cando decidimos coordinarnos en grupo, compaxinei as responsabilidades de coordinación e promoción. Por tanto, este posto non é para min completamente novo. Pero a asociación é moito máis extensa. Trátase dun proxecto de gran volume e vida propia. Afronto esta nova función de carácter colectivo con gran responsabilidade, forza e compromiso.

Como foi a túa traxectoria en Bertsozale Elkartea?

Eu veño da promoción, porque antes de entrar na asociación xa me situaba niso, dentro da dinámica da escola de bertsolaris de Hernani, na organización das sesións do profesorado e do pobo. En 2019, tres meses despois de entrar na asociación, chegou a pandemia e o departamento de promoción da Asociación tivo que cambiar de rumbo dun día para outro. Durante a pandemia tivemos que converternos en axentes da praza; para min foi algo novo, pero tamén para a asociación. Nestes dous anos de pandemia tivemos que aprender a adaptarnos rapidamente.

Nese contexto estivemos un par de anos e logo chegou o Campionato de Bertsolaris, o meu primeiro campionato como motor de promoción. Foi nese bulebule no que pasaron o meu tres primeiros anos. Aínda que na Asociación fixen cinco anos de promoción, foron cinco anos especiais.

Neste cinco anos, ademais da competición, as miñas forzas centráronse moito na observación e a análise da praza e na revitalización da praza tras a pandemia: nunha zona que até agora non traballamos tanto.

E a partir de agora, cales serán as súas funcións?

A Asociación é un proxecto cunha dinámica propia e cunha organización propia para dar resposta á mesma. A miña función será traballar para que ese esqueleto funcione. A nosa é unha gran asociación: hai moita xente, obxectivos, ideoloxía, realidade, vivencias… e creo que a confianza e a empatía son claves. Sobre todo definiríao como un traballo de empaste e engrenaxe de todas as pezas. Pór o ollo no equilibrio entre o proxecto e o funcionamento da asociación.

Unha función que vai ligada a este posto é tamén a de relacións externas. Nestes dous anos nos que estivemos sen coordinador notamos a ausencia da persoa de referencia nalgúns temas concretos.

En que colaborará o seu posto de traballo no funcionamento interno da asociación?

Como xa mencionei, a Asociación Bertsozale Elkartea ten unha dinámica ben asentada. Proba diso é que o posto que vou ocupar agora estivo vacante durante os dous últimos anos e a asociación funcionou. Anteriormente esta función desempeñábaa unha soa persoa, logo dúas, e despois decidimos responder en grupo. Foi o propio grupo o que representou o traballo realizado até entón polo coordinador. As persoas que traballamos neste grupo, sen abandonar as tarefas do noso departamento, tamén realizamos labores de coordinación.

Pero, a pesar de que a estrutura funcionou, nos últimos dous anos notamos o baleiro nalgunhas funcións concretas: nós fixemos o noso traballo, tivemos a dedicación de responder as funcións de coordinación da asociación, pero sentiamos a necesidade dunha persoa que estivese pendente dos retos a medio e longo prazo. Moitas veces o noso traballo é responder os retos que nos expón o día a día e, precisamente, o posto de coordinación permite levantar a vista dos traballos cotiáns e centrarse nos próximos pasos. Por iso, desde un principio sentimos a necesidade dunha persoa que estea soa en tarefas de coordinación.

Somos conscientes de que a organización ou estrutura dunha asociación cultural desta magnitude ten moitas complexidades para situarnos nunha sociedade que se move moi rápido. E, por iso, levar a coordinación en grupo supúxonos unha gran visión e unha gran riqueza.Por tanto, a pesar de que eu asumo esta responsabilidade, o equipo de coordinación seguirá funcionando.

Cales son as liñas de traballo da Asociación?

É unha asociación, pero con moitos brazos e unha gran dimensión organizativa. Conta cun ambicioso proxecto cultural que se divide en departamentos (Investigación, Centro de Documentación Xenpelar, Promoción, Comunicación, Difusión, Educación, Lanku…) e países, e está en permanente colaboración cos axentes da contorna. Temos unha base para dar resposta ao noso proxecto cultural, que xorde do proceso de reflexión realizado en 2018 entre 220 persoas, e unha das decisións máis importantes que se tomaron é a de atravesar todo o proxecto en tres liñas transversais: feminismos, interterritoriais e intergeneracionales.

Por outra banda, creo que a Asociación Bertsozale Elkartea necesita unha reflexión, un diálogo e un debate permanente. A pesar de que o noso proxecto é de ámbito vasco, as decisións que tomamos non teñen a mesma influencia en todos os lugares, pero é moi importante que a base sexa compartida. Non todos os lugares e rexións seguen as mesmas lóxicas, e hai que traballar moito para aterrar. É como un telescopio, dependendo do zoom atópanse cousas diferentes. E todas son importantes.

Iso esíxenos unha gran organización interna. Para sacar á rúa calquera proxecto hai que facer un gran traballo a nivel interno: necesitamos unha base consensuada, pero logo cada proxecto pode ter unha maneira diferente de desenvolvelo e o resultado pode ser diferente.

E na base do noso proxecto están as bertso-eskolas, as voluntarias e creativas e hai toda unha comunidade. É a nosa responsabilidade coidalas. Por exemplo, cando falamos de bertsolaris estamos a nomear un grupo moi grande, e non todos necesitan os mesmos. Hai bertsolaris que teñen o mesmo oficio na creación; hai bertsolaris que non teñen o oficio, pero que forman parte da súa carreira profesional; ou outros que o usan para o lecer.

E outra das nosas liñas de traballo é o coidado e o mantemento das bertso-eskolas e voluntarias. Á fin e ao cabo, cando falamos da saúde do bertsolarismo, medímolo en función dos resultados. Pero estes resultados son froito dun traballo tremendo e invisible das bertso-eskolas e as voluntarias. Grazas ao bo traballo que realizaron nos últimos anos, temos a situación actual e non podemos perder de vista niso, xa que as súas achegas marcan a base para o futuro.

Cales son os retos para os próximos anos?

Tal e como mencionei, en 2018 establecéronse as bases para os próximos 12 anos. Pasaron 6 anos desde entón, é un bo momento para valorar o que fixemos e traballar o que nos falta por facer.

De face ao día de hoxe, vexo un dos retos que hai que afrontar para adaptarse á velocidade na que se move a sociedade. Creo que a nosa contorna se está movendo máis rápido que nunca, e que o bertsolarismo, a cultura e o eúscaro están a pór en cuestión algunhas das bases que necesita. Por exemplo: a situación que está a vivir o eúscaro, as tendencias das xeracións xuvenís, os hábitos de consumo, o desenvolvemento da tecnoloxía, a globalización… Como situar nesa situación unha expresión cultural en eúscaro coas súas formas e tempos especiais? Debemos concentrarnos en desenvolver a capacidade de reacción rápida. Empézanse a notar algúns cambios, algunhas alarmas comezan a acenderse e un dos nosos retos é saber onde situar a nosa asociación e o noso proxecto.

Doutra banda, creo que outro reto importante é buscar o equilibrio entre o proxecto cultural e a necesidade estrutural. Para facer un bo traballo ao aire libre, o interior ten que estar ben engranado, e iso require un traballo e unha dedicación incribles. Isto non se ve moitas veces desde fóra, pero as cousas non veñen soas.

E creo que é outro traballo que corresponde á asociación escoitar todas as voces que hai no mundo do bertso. Logo na práctica ten que tomar unha base e un rumbo, e iso implica tomar unha posición nalgúns temas, pola contra non se pode avanzar.

En que momento está o bertsolarismo neste momento?

O bertsolarismo pasou por diferentes fases nas últimas décadas, o máis coñecido é ese tremendo auxe da década de 1990, no que tamén xurdiu a propia asociación. Mirando á praza, o bertsolarismo creceu moito. Outra etapa foi a estabilización deste incremento (2010-2020). O principal cambio foi a integración do feminismo. Influíu máis na natureza da praza que no número de prazas: outras persoas, outros nomes, introducíronse discursos, outros corpos.

A chegada da pandemia provocou que unha disciplina que estaba en marcha case pola súa conta, e que nós pensamos que estaba forte, volvésese fráxil. Levamos dous anos nunha situación convulsa e co final da pandemia hase visto que estamos a recuperar ese lugar. Pero para min agora estamos nun momento moi interesante, porque non sabemos en que momento estamos. Sempre é máis fácil falar do pasado, pero é moi difícil saber en que momento estamos.

É un momento moi interesante para min, porque recuperamos o noso sitio, pero pode vir alguén que poida pór en cuestión algo. Analizando o momento en si, o número de prazas de bertsolaris é bo, hai xente nas prazas, o público do campionato sobe, as audiencias de televisión aumentaron… A saúde do momento é boa, pero, ao mesmo tempo, hai algo que nos pide que sexamos prudentes para os próximos anos. E creo que detrás diso está o feito de que as preocupacións sociais tamén inflúen en nós: por exemplo, as agresións contra o eúscaro. Iso ten unha influencia directa no bertsolarismo: aínda que aínda non percibamos as razóns polas que temos o eúscaro e as consecuencias, temos que prepararnos para iso. Temos que empezar a reaccionar case antes de empezar a sufrir as consecuencias.