"A verdadeira natureza do programa Next Generation EU non ten nada que ver coa imaxe recorrente de que o esforzo económico e político realizado non foi tan importante comparado coas axudas doutras potencias; o relato win-win da transición doce ha explotado mentres os conflitos militares soben; o desenvolvemento do programa, supostamente urxente e estratéxico, opaco e lento, na práctica, o esforzo público por manter o programa desesperado. Axenda verde e dixital ao servizo das empresas transnacionales. Estudo de impacto dos fondos Next Generation EU en Hego Euskal Herria (2020-2024). A pregunta dELA, OMAL foi redactado polo Observatorio de Multinacionais de América Latina e presentado o 28 de maio.

Next Generation EU (NGEU) foi a primeira ferramenta destinada a materializar a aposta verde e dixital da axenda europea, iniciada en 2021. A ONU foi un proceso centralizado no que o Estado se reserva os investimentos máis estratéxicos e as comunidades autónomas encárganse das convocatorias secundarias. O informe detalla que o proceso NGEU é un "triángulo das bermudas": contrarreformas sociais, investimentos de dubidosa viabilidade, aumento da débeda e apropiación especulativa de burbullas e fondos públicos. A conclusión é clara para o Observatorio de Multinacionais de América Latina e ELA: "O programa NGEU foi unha canción sirena cuxo son perdeu forza". O informe recolle os elementos para desmentir o relato win-win do que os investimentos ían ser en beneficio de todos.

En lugar de transformar a matriz económica, as tradicionais contra-reformas sociais, as políticas de austeridade e o desenvolvemento de investimentos corporativos son as obrigacións da Unión Europea nos territorios, e neste caso en Hego Euskal Herria. De feito, os Estados teñen a obrigación de orientar políticas antisociais e medidas de austeridade no intercambio de subvencións. "A clase traballadora está a sufrir a reforma laboral, a reforma das pensións e a reforma fiscal, así como a disolución dos criterios de contratación pública; o aumento da débeda en todas as escalas suxire un futuro austero".

Austeridade e contrareformas

Tal e como sinalou o secretario xeral dELA, Mitxel Lakuntza, en rolda de prensa, estes fondos obrigan ao Goberno de España a establecer reducións nas pensións do 6,1% a partir de abril de 2025, de 11.300 millóns de euros anuais: "Os fondos europeos son mecanismos de intervención nas políticas dos Estados e concédense no marco das políticas de austeridade que a Unión Europea vén aplicando desde hai tempo. Tamén son responsables desta situación os partidos que propiciaron a reforma das pensións, entre eles PNV e EH Bildu. Pediron ás institucións que rexeitasen a reforma que lle deron as costas". Ademais, pódese ler que estas políticas van en beneficio da estratexia e da economía bélica: "Maior gasto militar e menor gasto social. Queren reducir as pensións para comprar armas, aí está a cuestión. NGEU é unha mentira para defender os intereses das grandes multinacionais. As políticas europeas actuais non son nin verdes nin sociais e o seu norte non é paz", afirma Lakuntza.

Next Generation EU dirixiuse a un gran número de empresas transnacionales de Hego Euskal Herria: Volkswagen Navarra 27.004.575 euros; Sapa Operacións 10.332.719 euros; Irizar S.Coopek 7.390.279 euros; Gestamp Abrera 8.934.542 euros; Multiverse Computing 1.897.223 euros; Gestamp Bizkaia 5.400.639 euros e Mercedes Benz España 5.85.567 euros. Estas son as 100 empresas europeas que máis fondos recibiron de NGEU. Con todo, o sector público, entre os que se atopan os Concellos de Bilbao e Vitoria-Gasteiz, tamén recibiu unha dinámica de subcontratación entre as condicións a intercambiar.

En concreto, a automoción, e por tanto o desenvolvemento do sector dos vehículos eléctricos, é o principal sector sustentado, apoiando directamente ás empresas e/ou subvencionando ás institucións –a Deputación Foral de Bizkaia recibiu 248.000 euros para a adquisición de 44 vehículos eléctricos a través da ONU, e o TAV está a ser un protagonista destacado en Hego Euskal Herria–. No informe pódese ler que o hidróxeno é un segundo campo importante. Por exemplo, a asociación Spanish HydrogNetwork recibiu unha gran axuda, e por tanto Repsol, como presidenta da asociación.

Pero tamén participan nesta iniciativa as administracións autonómicas e forais, centrándose no obxectivo da asociación: Preténdese consolidar no mercado o Corredor Vasco do Hidróxeno (BH2C) até o porto de Bilbao. Ademais de BH2C, achegaron 150 millóns de euros a dezanove proxectos de viabilidade comercial para a produción e consumo de hidróxeno renovable na industria, o transporte pesado e outros sectores de difícil descarbonización. Outro sector impulsado é o desenvolvemento de enerxías renovables, que destinan fondos a multinacionais na lóxica dos macroproyectos en gran maioría.

Coidados en detrimento do coidado

Tamén se orienta aos labores de vixilancia unha parte importante da UICHE, pero desde unha perspectiva neoliberal deste sector urxente: "A mercantilización das tarefas de vixilancia é un reto fundamental, xa que a rápida obsolescencia dos cidadáns e a subcontratación dos servizos públicos han xerado un importante nicho de negocio. De feito, a vixilancia é unha necesidade básica que xera un mercado cativo moi atractivo para as empresas e os fondos. A ONU profunda nesta mercantilización e promove lóxicas de colaboración público-privada que provocaron a deterioración do sector; neste caso, incidindo na dixitalización", pódese ler no informe.

Por exemplo, EtxeTIC, un servizo de apoio dixitalizado que ten como obxectivo facilitar a permanencia no fogar, financiarase integramente con fondos NGEU –22,4 millóns para o período 2021-2024–. Next Generation EU apóiase no obxectivo de substituír ao servizo público. Grazas a este apoio europeo, neste sector tamén se van desenvolvendo subcontrataciones, con fondos de investimento como Adriano Care e DomusVi e multinacionais estranxeiras.

Tamén reciben axudas outros sectores antónimos cunha auténtica transición ecolóxica: a aeronáutica –o 25% dos proxectos aeronáuticos que recibirán os fondos NGEU atópanse na CAPV–, o sector do cultivo industrial –digamos, o Centro Nacional de Tecnoloxía e Seguridade Alimentaria situado na Ribeira é o principal promotor da asociación empresarial Spain Food Valley e a través da dixitalización da seguridade alimentaria en setembro do ano pasado, obtivo 13,5 millóns da competitividade da industria agroalimentaria. A ONU tamén está destinada ao desenvolvemento e garantía da xestión público-privada da auga e os proxectos subvencionados destinaranse ao cultivo industrial de Navarra e da CAPV en detrimento de a cidadanía.

"Algúns sectores que asumen fondos públicos non son rendibles nin viables, teñen unha precariedade crecente, utilizan un control autoritario, non son sostibles e, en xeral, actúan en contra dos principios básicos de calquera proceso de transición ecosocial", pode lerse no informe.

"Necesidade dun rearmamento teórico"

Finalizan o informe subliñando a necesidade de "rearmamento teórico e mobilizacións da esquerda política, social e sindical" tanto a nivel europeo como de Hego Euskal Herria: "É estratéxico crear unha axenda crítica, compartida, internacionalista e que se enfronta á arquitectura actual da Unión Europea. E promover alternativas factibles fose das institucións e das institucións. Para conseguir a emancipación dos pobos de Europa temos que facer fronte claramente á arquitectura de dominación e explotación da Unión Europea, xunto con Euskal Herria e todos os pobos do mundo que loitan por unha transformación radical da sociedade".