Pasaron cinco anos desde que o Tribunal Superior de Xustiza de Navarra anulase varios tramos do Decreto de Méritos, e finalmente, o Goberno de Navarra aprobou a nova. O eúscaro ten unha lectura clara: o novo decreto vulnera os dereitos dos vascoparlantes e nega o recoñecemento ao eúscaro. O Consello de Euskalgintza e o Observatorio de Dereitos Lingüísticos denunciaron que, a pesar de que a sentenza do Tribunal Superior de Xustiza de Navarra (TSJN) de 2019 ía vir a cubrir o baleiro xerado, finalmente baleiráronse " de contido" as medidas orixinais do Decreto Foral de 2017. A euskalgintza cualificou de "grave paso atrás" o novo texto: "É un retroceso inaceptable para o consello e sitúa esta decisión no marco da actitude euskarafobo, reaccionaria e retrógrada do goberno", engadiu.

O Decreto Foral 103/2017, que posibilitaba a valoración do coñecemento do eúscaro como mérito na zona mixta, non vascófona e nas prazas dos servizos centrais da Administración, establece a Lei. O Tribunal Superior de Xustiza de Navarra (TSJN) anulou en outubro de 2019 os artigos 35 e 39 e a disposición transitoria cuarta por consideralos "discriminatorios" e "abusivos". O decreto aprobado cinco anos despois supón un paso atrás na normalización do eúscaro. "Este decreto foi deseñado ás ordes dalgúns partidos e grupos de presión, que foron máis aló do que ditou a sentenza de 2019, á hora de reducir o peso do eúscaro", declarou a Berria Agurne Gaubeka, directora do Observatorio de Dereitos Lingüísticos.

O partido Geroa Bai tamén critica o texto, aínda que tamén ve as súas vantaxes: "Ten grandes déficits, pero resolve en parte a situación actual".

Que supón o Decreto de Méritos?

De acordo coa norma xeral, en cada convocatoria determinarase a puntuación que se outorga ao eúscaro e ás linguas estranxeiras (francés, inglés e alemán), unha vez analizadas as necesidades específicas de cada posto. Con todo, o decreto non especifica en que posto valorarase o coñecemento do eúscaro e das outras tres linguas. O decreto establece a posibilidade de ampliar o coñecemento do eúscaro á zona mixta, pero non de forma xenérica, "cando teña que ver co posto de traballo e as súas características específicas". Neste sentido, en cada convocatoria realizarase unha "valoración individualizada". Na zona non vascófona non se valorará o coñecemento de eúscaro.

Até agora, púidose valorar o coñecemento do eúscaro no ámbito "non vascófono" establecido pola lei para algúns postos de traballo. Co novo decreto tamén se suprime iso, pero poderanse valorar as linguas estranxeiras non oficiais en Navarra –alemán, inglés e francés-. En canto á zona "mixta", en 1994 valorábase o coñecemento do eúscaro entre un 10% e un 5%, a partir de 2009 nalgúns postos de traballo un 3% e noutros un 6%. Agora, con todo, tamén se descartou esa valoración mínima e xeneralizada, e só en determinados postos de traballo poderase valorar o coñecemento do eúscaro.

O Consello denunciou que o novo Decreto de Méritos establece medidas máis regresivas que as non anuladas polo Tribunal Superior de Xustiza de Navarra: "Isto deixa claro que o obxectivo do novo decreto non é solucionar o anulado polo tribunal, senón que ten toda a intencionalidade de seguir arrinconando os dereitos dos vascoparlantes e, en definitiva, perpetuando a discriminación dos falantes e as linguas minorizadas".

O Consello e o Observatorio pon a base na zonificación que trouxo a Lei do Vascuence de 1986: "[Zonificación] que permite a aprobación dun decreto deste tipo. De feito, mediante a zonificación de entón determinouse que en Navarra hai cidadáns de dous niveis, dependendo do lugar de residencia, a uns cidadáns recoñécenselles todos os dereitos lingüísticos e a outro non". O movemento cultural vasco reivindicou unha nova Lei do Vascuence que faga extensiva a oficialidade do eúscaro a toda Navarra.O Consello Navarro do Vascuence instou en varias ocasións ao Goberno de Navarra a modificar a Lei do Vascuence de 1986 e a oficializar o eúscaro en toda Navarra, entre elas a declaración aprobada o 16 de setembro de 2022, que tamén foi apoiada e asinada por ARGIA.

Ademais, Euskalgintza subliñou que "é hora de cambiar os parámetros" e destacou que "hai que facelo". "Non falemos de puntuacións ou de méritos, falemos do dereito dos cidadáns a actuar na súa lingua coa administración. Non é algo abstracto, estamos a falar do dereito a actuar en eúscaro na administración e a recibir resposta na mesma lingua".