Para explicar as características desta transición, Sustrai Erakuntza encargou un informe ao geólogo Antonio Aretxabala ante o novo contexto histórico da transición enerxética e global da minería en Navarra e presentárono este xoves na sala Katakrak de Pamplona. O informe está dirixido á industria mineira navarra, pero o contexto histórico descrito tamén é válido para o conxunto do Estado español ou do tecido produtivo europeo. Baséase principalmente nos 17 Obxectivos de Desenvolvemento Sostible e no Ditame SC/048 da UE sobre novas economías. Estas presentáronse á sociedade navarra en novembro de 2019 con propostas de transición enerxética e novos modelos económicos e industriais.

Na comparecencia estiveron presentes Martín Zelaia de Sustrai Erakuntza e Antonio Aretxabala, autor do informe. O informe remóntase á historia da minería navarra, "clave para compartir un diagnóstico actualizado do futuro do sector mineiro". Segundo subliñaron, "deixamos atrás unha época na que a actividade económica global está a crecer de forma continua e dinámica e que vén reducirse tamén á minería, a pesar de que a demanda de moitas novas explotacións crecerá en novas tecnoloxías verdes".

Unha crise sen precedentes

Aretxabala pronunciouse con claridade: "Vinte e un. Nas dúas primeiras décadas do século XX apareceu unha nova forma de relacionarse cos produtos xeológico, baseada na especulación financeira e nos beneficios curtos. Esta dinámica estendeuse xa á comunidade mineira de Navarra. Esta forma de actuar facilita a creación e o estalido de burbullas non desexadas, en primeiro lugar, porque as levan á recesión, á pobreza e, ademais, porque están causadas pola crise. Hoxe en día vivimos o inicio dunha nova onda de crise sen precedentes históricos. A pandemia de COVID-19 non é máis que un catalizador dunha decadencia e anunciouse con sinais moi claros, aínda que, consciente ou inconscientemente, na maioría dos casos non se viu nada semellante".

Neste contexto, o informe analiza as grandes rutas e retos que se presentarán para superar o impacto da contracción, e á luz destas posibilidades, analízanse os proxectos en tramitación, como as ampliacións de Magnesitas Navarras, a explotación de potas, a explotación de áridos para obra pública e construción e os proxectos de extracción de hidrocarburos.

Reducir o consumo enerxético e aumentar a economía? Iso non é posible

Aretxabala tamén se referiu ao risco de "pasar desapercibido" nas institucións e lembrou que o Goberno de Navarra presentou a folla de ruta Green Deal, coñecida como "Crecemento verde en círculos científicos". Ao seu xuízo, "o crecemento económico diferenciado do consumo de materias primas e minerais carece de base empírica; é practicamente imposible aforrar enerxía coa eficiencia e automatización prevista sen un cambio radical na organización social. Se o obxectivo é desvincular o consumo da economía e dos recursos, entón o obxectivo é unha rebaixa económica, que si ou si se vai a producir, por razóns xeológico, físicas e biolóxicas, porque até agora se explotou demasiado, e non pola boa vontade das empresas ou dos grupos políticos". "Se se quere crecer, –continúa o geólogo–, é necesario aumentar o consumo de recursos e, sobre todo, de enerxía, pero iso hai que facelo cando as taxas de retorno de enerxía atópanse nunha decadencia irreversible". É dicir, que para xerar unha cantidade determinada de enerxía, hoxe en día debemos utilizar moita máis enerxía que entón.

O informe sinala que "a sociedade pode mellorar o benestar de forma sostible, sen aumentar o Produto Interior Bruto, porque desde o punto de vista do Desenvolvemento Sostible non é representativo do benestar". Aretxabala di que agora o noso obxectivo é superar unha dinámica económica e que o modelo actual atópase nun paradoxo: "Se non crece non funciona e si crece destrúe as bases naturais que o permiten. A minería de Navarra desenvolverase neste contexto histórico, no que se está producindo unha sensibilidade que está a afectar ao conxunto da sociedade".