No campo de concentración de Mauthausen, situado nos Alpes austríacos, polo menos 7.500 deportados republicanos terminaron na Segunda Guerra Mundial, dos que máis dun centenar eran vascos. Os dous terzos non conseguiron sobrevivir á traxedia, debido á fame, as enfermidades, os traballos insoportables, a tortura e os asasinatos indiscriminados.

Despois de 75 anos, un documental sacou á pantalla as vivencias daqueles deportados e mostra que o réxime de Franco era moi consciente do destino que ían ter os republicanos españois. Segundo Os últimos españois de Mauthausen e o resto de campos nazis, realizado polo xornalista de Maldonado Carlos Hernández, a Embaixada de Alemaña en España preguntou máis dunha vez que facer cos republicanos que foron capturados en Francia. Resposta de Franco: “non lle importaba”.

Algúns destes deportados foron trasladados desde Angulema á de Mauthausen, coñecida como o convoi 927. A diferenza do resto de deportados capturados na fronte de guerra, todas estas familias vivían e traballaban na cidade francesa no exilio. Os homes baixaron no campo de concentración e trasladaron a nenos e mulleres menores de catorce anos a Hendaia en tren, para entregalos aos franquistas. En concreto, quedaron once persoas en Mauthausen.

Estas xestións foron realizadas polo Ministro de Gobernación de España, Ramón Serrano Suñer, casado con Francisco Franco, a quen se dirixiu a embaixada alemá, informando dos “vermellos” que estaban nas súas mans. A avogada arxentina Sophie Thonon-Wesfreid presentara unha querela contra el por documentos científicos que demostraban a súa culpabilidade, pero Serrano Suñer faleceu en 2003.

Na documental fala Benito Bermejo, historiador que máis investigou o caso de Mauthausen: “Serrano Suñer estivo en Berlín e mantivo unha reunión cos principais responsables deste tipo de cuestións. Iso é algo máis que casualidade”, di.

Reportaxe e portada de ARGIA

O 5 de maio cumpriranse 75 anos da liberación do campo de Mauthausen por parte das tropas aliadas. ARGIA ofreceu a portada e a reportaxe principal desta semana á “historia esquecida” dos deportados vascos trasladados aos campos nazis. Segundo un último estudo, 253 persoas foron deportadas en Álava, Bizkaia, Gipuzkoa e Navarra. Pero tendo en conta a visión global de Euskal Herria, polo menos foron 600, aos que hai que sumar os deportados de Lapurdi, Nafarroa Beherea e Zuberoa.

Cada ano celébrase un acto emotivo e multitudinario no lugar onde estaba o campo de concentración, pero este ano suspendeuse debido á crise da COVID-19. No entanto, o 10 de maio renderase unha homenaxe virtual a todas as vítimas, organizado polo Comité Austríaco de MKÖ Mauthausen.

No País Vasco, Sare Antifaxista, Amical Mauthausen e a asociación A Ilusion de Orereta, entre outros, lembrarán esta data tan importante: “Hoxe máis que nunca, debido á situación que temos no mundo, ante o colapso social e medioambiental, así como ante o auxe da extrema dereita e das desigualdades, debemos reivindicar o espírito daqueles deportados”, afirman na nota.