Os restos mortais de Manuel Azcona, deputado da Xunta Provincial de Álava en 1936, foron entregados á familia en Vitoria-Gasteiz. Nacido en 1891 en Villafranca (Navarra), Azcona foi elixido deputado por Amurrio, pero tras o levantamento militar foi detido, desaparecido, fusilado e arrichado a unha fosa común, segundo informou Irekia. O acto celebrado ante a sede da Deputación Foral de Álava estivo presidido pola Conselleira de Xustiza e Dereitos Humanos, María Jesús San José, e o Deputado Xeral da Deputación Foral de Álava, Ramiro González. San José cualificou como un día “moi especial”, un día no que se deu “un paso máis” na construción da memoria histórica e a “unidade entre xustiza e memoria”. A conselleira lembrou que miles de persoas foron detidas, torturadas e fusiladas, e que entre 1936 e 1945 executáronse 376 persoas, das que 299 foron condenadas sen xuízo.

A neta de Azcona, María Jesús Fuertes, recolleu os restos mortais da vítima xunto aos seus fillos. A familia recibiu o informe de recuperación e identificación de Azcona e unha réplica en miniatura da escultura “Dignidade” –escultura de Iñigo Arregi e símbolo dos Columbarios de Elgoibar e Orduña–. Ademais de Modesto Manuel Azcona Goicoechea, San José lembrou a Casto Guzmán Castro, Teodoro Olarte Aizpuru, Ricardo Ibáñez Hidalgo e Benedito Luna López, que ían ser trasladados a Pamplona, e que apareceron o mesmo día xunto a unha estrada de Miranda de Ebro en Bayas. O alcalde ordenou enterrar aos asasinados no cemiterio da mesma localidade.

Manuel Azcona estaba casado con Felisa Errigible e tiñan dous fillos. A muller do fusilado era mestra de Amurrio, pero tras a sublevación militar foi destituída e exiliada a Inglaterra cos seus dous fillos.

Proceso longo e difícil

Tras a guerra de 1936, das cinco persoas que apareceron mortas en Miranda de Ebro, só a familia de Olarte conseguiu exhumar os restos do cemiterio de Bayas e foi enterrado no cemiterio de Santa Isabel de Vitoria. O resto das familias descoñecían o que lles pasou aos seus seres queridos, segundo relatou Irekia.

No ano 2019, grazas ao impulso do Concello de Miranda de Ebro, a Sociedade de Ciencias Aranzadi logrou exhumar os restos, pero as mostras de ADN comparadas non deron resultado positivo. Pero, despois de que Gogora pedise á familia outras mostras de ADN, puideron identificar os restos de Azcona. Na mesma liña, sinalaron que Gogora continúa traballando para identificar xeneticamente ao resto de vítimas e entregar os restos ás familias.

Chamamento á unidade e ao respecto

A Conselleira San José, durante o acto do deputado asasinado por “defender e representar á sociedade alavesa”, subliñou a importancia dunha sociedade que teña en conta a “convivencia” e o “respecto”. A conselleira pediu que o "credo" sexa "unha cidadanía que non teña en conta o idioma que cada unha expresa, as ideas que defende cada persoa, a raza, o sexo ou o xénero".

San José explica a súa visión do mundo actual e destaca o labor de Azcona: "Neste momento no que a sombra do odio, a exclusión, a xenofobia percorren o noso continente, no que a guerra volve ás portas de Europa, hoxe máis que nunca, quixese reivindicar os valores do republicanismo cívico que Manuel Azcona defendeu coa súa vida".