argia.eus
INPRIMATU
A herba do amor atreverache
  • Aquí hai moito tempo que expliquei o do matrimonio de Laharra. Contaba Inaxio do caserío Etxeta de Aia coa súa graza e o seu pemento especial. Laharra (Rubus fruticosus) sentía só e pediu permiso ás plantas da súa contorna para casar. Negarmas. A señora Lahar sabía a razón desta negativa: as outras plantas que se erguían sobre un talo tiñan como sarro, de estirpe máis baixa, inferior, igual que o tronco. E Laharra asumiu para sempre a súa vinganza, e respondeu: "Agarrareime a todo o que pase ao meu lado." E cubriuse con espiñas cortantes e retortas. Subirase coas espiñas sobre calquera planta que colla ao seu lado e colleraa debaixo. E nós? Maldí a luz espida; cando suxéitache coa espiña quéreche para si, tómache por cónxuxe, ámache.
Jakoba Errekondo 2021eko uztailaren 01a

Hai moitas plantas que nos queren. Ámannos de verdade, é dicir, no sentido máis estrito do noso amor: ámannos cando nos necesitan e logo fannos pasar por Marianton. Abramos as súas sementes, engádennos froitos a través de comiñas. Máis dunha planta recibe o nome de herba de amor, herba de amor e algunha herba de amor. Isto uniu ao noso nomenclátor e á nosa propia existencia unha gran confusión, roubouna ou fecheiro. Manterei a desorde...

Se lapida no pelo ou na roupa dos animais, como a lapa (Arctium lappa). Viste o froito con pequenos ganchos para que nós saibámolo. É o que se coñece co nome de herba amante. Para darse conta da súa eficacia, fíxese vostede, esta clave está na orixe do velcro. Este lappa de nome científico ten a súa orixe en lambanô grego, que significa ensartar ou roubar. Os seus nomes e os dos ladróns (Rumex spp.) confúndense con frecuencia: os mesmos lapis e as mesmas malezas, a lapatina, a yunque, o xugo... Pero a iso ninguén lle chama herba de amor.

A herba máis coñecida é a dos hortos, a herba bruta (Galium aparine). En 1800, Voces Bascongadas, obra do areal Pedro Antonio Añibarro, recolleu que se lle coñece tamén como “lapaitza”, do mesmo xeito que a herba de amor. Creo que ese nome é consecuencia da mesma confusión. A herba de amor si; non só nos froitos, senón en toda a planta, agarrarache cos ganchos que ten; os horticultores coñecerana. É unha herba sinxela, pero amable. En castelán chámaselle “amor de hortelano”, en francés “gaillet accrochant” e “herbe collante”. Provén da palabra grega ?πα?ρω do nome científico e di "o que alcanza".

O haltsueño Maurice Harriet recibiu no seu manuscrito o dicionario Euskara-francés-finais do século XIX co nome de herba amante Reseda odorata, que é capaz de aromas e plantas medicinais que dan flores brancas de perfume, do xénero Reseda luteola de herba amarela e Reseda lutea de hereje. Outro para a salsa...

Quen nos quere e quen non? Aínda que sexa entre herbas. Bebamos unha copa de fada con herbas medicinais para aclarar a salsa.