A txapela é moi boa, sobre todo no frío inverno outonal. Non só para protexer cabelos e oídos; o chapeu sementa obxectos de cultivo. É o final de seméntaa de trigo ou pan (Triticum aestivum), espelta (Triticum spelta), avena ou mechura (Avena sativa), cebada ou cabaleiro (Hordeum distichon) e centeo ou anguía ou soro (Secale cereale). Di que o chapeu dá a medida de seméntaa: si estendeu a semente, botou o chapeu e o chapeu colleu ao redor de dez unidades en tamaño. O tamaño do chapeu tamén terá algo que ver, pero en maior ou menor medida.

O chapeu é, polo menos, o grao “Jauntxuak, kapela; ostianguak, txapela”. O chapeu vivirá sen ningún tipo de intención de achegarse ao campo, e moito menos no outono-inverno nos que se realizan labores de sementa de cultivos. Como se ensucia o calzado nos barros ou se arrefría o nariz!

No inverno, os chapeus protéxense perfectamente das gretas e das cabezas para anticiparse á cabeza, pero no verán produce poucas sombras para algúns traballos. Para iso, mellor os chapeus; nos días máis calorosos do verán os campesiños tamén visten chapeus para os traballos que se realizan a pleno sol. Chapeus pero de palla, claro. Xeralmente de palla destes cultivos: trigo, centeo ou cebada.

A colleita dos cultivos é un destes molestos traballos de verán. Herbas outra; tamén o bíblico ou o rabo ou a semente ou o escaso heno e o tridente. Os labores de barro serán necesarias para que o gando invernal sexa un alimento suficiente. Cortar, secar ou secar, recoller e recoller estas colleitas baixo un chapeu de aleta ancha que fai sombra é unha tarefa ardua. Para eliminar o picor que produce o chapeu de palla fina no casco e recoller a suor, antes de porse o chapeu recóllese a cabeza cun pano de chapeu. “Quen ten a cabeza busca o seu don gapelo”.

O Pai Larramendi escribiu en 1720 que todos os granxeiros da época, graos, vestían un gorro de area con punteira de tea afiada, punta apuntada contra os raios. Traballo e vida con orellas de cabeza e cabeza.