Aínda que é difícil facer previsións, os científicos valencianos aseguran que o cume dos contagios confirmados do coronavirus producirase a partir do 10 de abril. O investigador da Universidade de Stanford e da nasa Eneko Axpe, con todo, cre que este cume se producirá antes de prever. Nunha entrevista concedida a ETB, a evolución de Hubei traduciuse nunha nova etapa. Deste xeito, dentro de dez días chegaría o pico do número de mortes por día, si non se producisen novas aparicións graves. Estes serían os momentos máis complicados, xa que a situación de sufrimento e as tensións graves tamén poderían chegar ao seu punto álxido.

Temos que prever que mentres o persoal sanitario, os epidemiólogos, os técnicos de prevención e as autoridades públicas estean a organizar esta dura loita, haberá moitos danos económicos e sociais. Para reducir estes últimos, é necesario impulsar canto antes políticas e accións eficaces.

Até onde?

Comeza a era da incerteza e xa se abriu o debate sobre os danos económicos das próximas semanas e meses nos medios de comunicación. O Departamento de Traballo do Goberno Vasco calcula que no segundo trimestre deste ano o PIB contraerase un 40%. Con este cálculo, o profesor da UPNA Mikel Casares considera que o descenso total de 2020 podería ser do 10%, segundo unha entrevista publicada hoxe polo diario Berria. Estas previsións coinciden coas realizadas a nivel europeo: no primeiro mes de confinamento o PIB actual reducirase ao 50% e nos dous meses seguintes ao 25%.

Neste sentido, o paro pode afectar á metade do persoal. En Bizkaia, Gipuzkoa e Álava, o Goberno Vasco prevé que se destrúan uns 400.000 postos de traballo, segundo o estudo. Doutra banda, espérase que en Navarra se perdan preto de 120.000 postos de traballo, si prodúcese unha incidencia similar. O profesor da UPV/EHU Joseba Garmendia cualificou de "confinamento parcial e medidas adoptadas durante a primeira semana" que 250.000 traballadores na CAV "perderon ou suspendido temporalmente o seu traballo". Segundo os seus datos, coa execución da “Estratexia de Choque” do peche de actividades presenciais non esenciais, os despedimentos e as interrupcións de traballo afectarían a preto de 600.000 persoas ocupadas.

Máis aló dos efectos a curto prazo, o paro baixaría moito en 2020, segundo o cálculo do CEPREDE para as comunidades autónomas, até finais de ano. Si limitásense os paros de consumo e o peche parcial da produción actual, desaparecerían máis de 15.000 empregos en Bizkaia, Gipuzkoa e Álava, e menos de 5.000 en Navarra. Estes efectos duplicaríanse, por exemplo, si o período de suspensión fose de oito semanas.

A prolongación do período de suspensión será, por tanto, a clave para comprobar si todas estas previsións son correctas ou non. Agora, ao longo da loita social, sanitaria e loxística, debemos facer fronte día a día aos danos que sufran os despedimentos e as regulacións temporais pola interrupción da produción nun ou outro grao. Xa temos 13.500 expedientes de regulación temporal de emprego (ERTE) na CAV, que afectan a case 100.000 traballadores. Pola súa banda, o Goberno de Navarra anunciou 3.600 expedientes, que non foron resoltos polo número de traballadores afectados. E nos próximos días espéranse máis, xa que o efecto dominou é imparable.

Tamén debemos ter en conta a falta de contratación de persoal temporal, como nas actividades turísticas. A desindustrialización da economía vasca nas últimas décadas e o modelo de especialización deficiente evidenciaranse ao longo do trimestre. Este aumento do desemprego e a baixada dos salarios e as rendas empresariais prexudicarán á capacidade de compra da poboación e ás condicións de vida.

Un peche xeral agora?

Si o Goberno español endurece o estado de alarma e decreta o peche produtivo dunha industria non básica, as consecuencias económicas e sociais a longo prazo serán máis graves. Xa comezaron as primeiras interrupcións industriais: Mercedes-Benz, CAF, Arcelor-Mittal, Irizar e Michelin, entre outros. A maioría dos seus provedores seguiron o mesmo camiño. Italia promete unha parada da produción máis estrita. Aquí, son moitos os que esperan a que siga o mesmo camiño; piden aos gobernos que o peche total sexa inmediato e que “non xoguen coa saúde dos traballadores”. Os gobernos, pola súa banda, queren que a industria, a construción e a actividade de servizos non se peche ao máximo posible. O debate céntrase nas actividades económicas que se consideran imprescindibles. É necesario unha análise exhaustiva das actividades de que se trate, sabendo que unha elección inadecuada pode danar a saúde a curto prazo. Con todo, o reto é a inmediatez.

Corea do Sur seguiu unha estratexia de transacción con test rápido a todo o persoal que ten que desprazarse aos centros de traballo desde o principio. Aquí, o test rápidos están a piques de chegar. E aquí, os criterios de protocolo do Goberno Vasco (distancia, máscaras, luvas, termómetros, etc.) non son suficientes. Tamén hai que garantir o cumprimento das normas de prevención laboral. Un protocolo axeitado reduce as posibilidades de contaxio de COVID-19 aos traballadores, pero non garante a súa saúde. Necesítanse tests áxiles para facer probas a todos os traballadores das empresas e pór os positivos en corentena illada en casa. O obxectivo debe ser garantir a saúde dos traballadores.

Para iso, é requisito imprescindible a difusión masiva dos tests e o control da fiabilidade dos mesmos, aí está o problema. Ademais, hai que destacar que en Corea do Sur dotáronse de medios e tecnoloxía punteiros e, como non, dun modelo de sociedade diferente: os criterios e as medidas que alí se establecen non se adaptan facilmente á nosa sociedade. A pesar dos modelos, é imprescindible comprobar si garántense nas empresas todas as medidas de prevención de riscos e, en caso de incumprimento, parar inmediatamente a actividade económica. As autoridades de prevención de riscos laborais son as encargadas de dirixir ás forzas policiais que actualmente están a impor sancións nas rúas da cidade.

Mentres tanto, que facer?

O grao de confinamento é agora o gran reto do mundo laboral. A segunda, que entre o 10 e o 15 de abril o SEPE sexa efectivo a pagar de forma automática o 70% dos seus salarios a millóns de traballadores afectados pola crise. Neste caso, todas as empresas poderían aplicar medidas regulatorias a pesar de ter perdas ou ganancias no ano anterior. O ideal é que aqueles que tiveron un nivel de ingresos superior a un o ano anterior paguen os soldos dos seus empregados. Se non, estaremos a pagar entre todos os salarios dos traballadores de empresas que tiveron grandes beneficios.

Hoxe mesmo debateuse sobre a falta de pagamento dos alugueres por parte de todos os afectados, mentres se multiplicaron as voces a favor de garantir unha renda mínima de emerxencia.

Do mesmo xeito que ocorreu coas hipotecas, hoxe mesmo debátese sobre a posibilidade de que todos os afectados impidan o pago dos alugueres durante dous meses, mentres aumentan as voces por garantir unha renda mínima de emerxencia. Mentres o Goberno leva a cabo acordos cos axentes sociais, non podemos esquecer o obxectivo de todos os veciños e veciñas que estamos en corentena: non colapsar os sistemas sanitarios (noso Osakidetza e Osasunbidea), mantendo estritas medidas de illamento para atrasar a cadea de contagios.

Así mesmo, os gobernos deben dotar de medios públicos e privados ás institucións sanitarias e de persoal de nova incorporación, tal e como xa anunciaron tanto as autoridades españolas como as vascas. As medidas de continxencia da crise sanitaria iranse adaptando día a día, e debemos apoiar e acompañar ás persoas que as están organizando para sobrevivir a esta situación. Así mesmo, os servizos sociais públicos e privatizados, dependentes das deputacións e concellos, necesitarían plans decididos para adaptarse á emerxencia.

Necesitamos numerosas medidas sociais de protección dos traballadores e dos sectores populares para afrontar a situación coa mínima dignidade. As consecuencias desta crise nas empresas van ser moi variables, xa que sabemos que todas as crises separan sexo e clase. O que non é tan evidente nos niveis de contaxio, é evidente na desigual distribución social dos efectos da situación de emerxencia. Como temos claro que en sanidade debemos protexer aos grupos de risco, tamén no ámbito económico e social debemos facer políticas a favor dos sectores máis vulnerables.

Ao longo desta titánica loita sanitaria, temos que falar das medidas que hai que aplicar no ámbito laboral e da vida. Por consenso entre todos, debemos desenvolver políticas públicas e accións sociais de investimento e gasto amplos, organizando e executando a solidariedade entre todos e todas a todos os niveis.